Η ανισότητα φέρνει δεινά...

Η ανισότητα σκοτώνει. Αυτό το ξέρουμε καιρό τώρα. Μετά μια εικοσαετία διαρκούς απελευθέρωσης των αγορών αρχίζει και γίνεται συνείδηση όλο και πιο πολλών ότι η ανισότητα βλάπτει σοβαρά και την οικονομία. Κι ότι πίσω από την κρίση δεν βρίσκονται μόνο οι τράπεζες, όσο η διαρκής συγκέντρωση του πλούτου στα χέρια λίγων και η δημιουργία ενός χρηματιστηριακού κεφαλαίου που δημιουργεί φούσκες.
Το πρόβλημα αφορά, δυστυχώς, και την Ελλάδα. Μετά μια δεκαετία, στη διάρκεια της οποίας υπήρξε σημαντική βελτίωση υπέρ των χαμηλόμισθων, η κρίση φαίνεται ότι μας ρίχνει πίσω κι αυξάνει ξανά τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες. Πέρα από τις ανέξοδες καταγγελίες ωστόσο, κανείς δεν προβληματίζεται για το πώς μπορεί πραγματικά να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα.
Να πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Στη διάσκεψη του Νταβός, που γίνεται αυτό το Σαββατοκύριακο, έχει προσκληθεί φέτος και ο πρόεδρος του διεθνούς συνδικάτου UNI -με 20 εκατομμύρια μέλη- ο οποίος σε μια φράση συνόψισε το πρόβλημα.
Εδώ στην Ελβετία, είπε, καθόσαστε σε βουνά νεκρού χρήματος. Δώστε αυξήσεις στους εργαζόμενους να αγοράσουν τα προϊόντα και να μπορέσουν να αξιοποιηθούν τα χρήματα.
Το πώς φτάσαμε σ΄ αυτά τα βουνά νεκρού χρήματος αποτελεί αντικείμενο συζήτησης μεταξύ των ειδικών. Ολοι σχεδόν όμως συμφωνούν σε δύο πραγματικά δεδομένα.
Πρώτον ότι την τελευταία εικοσαετία στις περισσότερες χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου οι πλούσιοι έγιναν πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι. Ενδεικτικά στις ΗΠΑ το 1% των πλουσιοτέρων το 2007 έφτασε να κατέχει το 18,3% του εθνικού εισοδήματος. Εφτασε δηλαδή ξανά εκεί που ήταν τη δεκαετία του 1920 πριν από την κρίση. Να σημειωθεί ότι την περίοδο της ευημερίας, στις δεκαετίες του ΄60 και του ΄70 είχε πέσει κάτω από το 10%!
Δεύτερον ότι η στασιμότητα στα εισοδήματα αντισταθμίστηκε στις περισσότερες χώρες από την αύξηση του δανεισμού των νοικοκυριών που τους επέτρεψε να κρατήσουν την κατανάλωση ψηλά. Αυτό δημιούργησε τη φούσκα των ακινήτων έως ότου οι αγορές άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι είχαν δημιουργηθεί υπερβολικά χρέη και ξέσπασε η κρίση.
Το χρέος ήταν ιδιωτικό κι έτσι το βάρος της κρίσης έπεσε στις τράπεζες που σώθηκαν με κρατική παρέμβαση. Στην Ελλάδα τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά. Δεν δανείστηκαν τα νοικοκυριά αλλά το κράτος το οποίο μέσα από τα ελλείμματα, κυρίως την τελευταία δεκαετία, κατάφερε να δημιουργεί θέσεις εργασίας (στο Δη­μόσιο κυρίως) αλλά και να χρηματοδοτεί αυξήσεις στους μισθούς και στις κοινωνικές παροχές.
Το αποτέλεσμα βέβαια ήταν ότι στην Ελλάδα δεν είχαμε αύξηση αλλά μείωση της ανισότητας. Η Ελλάδα ήταν μία από τις μόλις πέντε χώρες του ΟΟΣΑ όπου επιτεύχθηκε κάτι τέτοιο. Ισως δεν είναι τυχαίο ότι στις υπόλοιπες περιλαμβάνονται η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία.
Αυτά όμως έως το 2008. Εκτοτε η τάση έχει αντιστραφεί. Ετσι, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, ενώ το 2010 το πλουσιότερο 20% των πολιτών ήταν 5,5 φορές πιο πλούσιοι από το 20% των πιο φτωχών, το 2011 έγιναν 6 φορές πιο πλούσιοι και το 2012, αν και δεν υπάρχουν ακόμη στοιχεία, είναι βέβαιο πως η κατάσταση χειροτέρεψε.
Οι λόγοι προφανείς: μείωση των μισθών, μείωση των συντάξεων, μείωση των κοινωνικών παροχών και βεβαίως εκτίναξη της ανεργίας.
Ομως αυτή είναι η στατική εικόνα. Πολύ πιο ενδιαφέρον έχει η προοπτική. Ξέρουμε, λοιπόν, ότι η κρίση αλλάζει το παραγωγικό μοντέλο και ότι η οικονομία θα πρέπει να γίνει πολύ πιο εξωστρεφής και ανταγωνιστική. Το Δημόσιο, όπως και αν εξελιχθούν τα πράγματα, δεν θα έχει χρήματα για προσλήψεις. Οι νέες θέσεις θα προκύψουν από τις επενδύσεις.
Αυτό βέβαια θα καθορίσει και τα δεδομένα στην αγορά εργασίας. Κι όπως και σε πολλές άλλες χώρες, η διάκριση μεταξύ των εργαζομένων θα είναι ανάμεσα σε όσους θα έχουν τα εφόδια για να καλύψουν τις θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν στους νέους κλάδους και σε εκείνους που θα αναζητούν δουλειά στους παραδοσιακούς κλάδους χαμηλής τεχνολογίας και ανταγωνιστικότητας.
Το χειρότερο είναι ότι η ανισότητα έχει την τάση να αναπαράγεται μέσα από πολλά κανάλια, κυρίως ίσως μέσα από την πρόσβαση σε καλύτερη εκπαίδευση. Ετσι η ανεργία εισάγει έναν καινούργιο «ταξικό» διαχωρισμό στην ελληνική κοινωνία που θα απαιτήσει ενεργητικές πολιτικές παρέμβασης - πολιτικές που δεν υπάρχουν.
Αν αναλογιστούμε δε ότι όλα αυτά τα χρόνια χιλιάδες νέοι ήταν προσανατολισμένοι σε σχολές που θεωρούσαν ότι θα τους εξασφαλίσουν δουλειά στο Δημόσιο, μπορούμε να αναλογιστούμε το έγκλημα που έχει συντελεστεί και σε βάρος των νέων και σε βάρος της οικονομίας!

Η απληστία βλάπτει την ανάπτυξη


Η απληστία είναι καλή για την οικονομία. Αυτό ήταν το σύνθημα που κυριάρχησε στις ανεπτυγμένες οικονομίες την τελευταία εικοσαετία. Οχι πια. Κι ενώ όλοι οι οικονομολόγοι αναγνωρίζουν ότι λίγη ανισότητα είναι αναγκαία για την ανάπτυξη -ώστε να υπάρχουν κίνητρα-, σήμερα η τάση είναι να θεωρείται ότι η ανισότητα δεν μας οδήγησε απλώς στην κρίση, αλλά ταυτόχρονα εμποδίζει την ανάπτυξη.
Ακόμα και το ΔΝΤ φαίνεται ότι έχει προσχωρήσει σε αυτήν την άποψη. Ερευνα που έγινε από οικονομολόγους του Ταμείου έδειξε ότι μια μείωση της ανισότητας κατά 10% αυξάνει κατά 50% τη διάρκεια της αναπτυξιακής φάσης.

ΕΘΝΟΣ 27/1/13