Διαζύγιο με το ευρώ;

Hταν αναπόφευκτο, μετά τη λύση που δόθηκε για την Κύπρο, να μπει και θέμα αποχώρησης από το ευρώ. Ηδη ο νομπελίστας Πολ Κρούγκμαν το θεωρεί επιβεβλημένο - παρότι ομολογεί ότι δεν γνωρίζει πολλά για την οικονομία της Κύπρου και δικαίως μπορεί να υποψιαστούμε ότι η αντίθεσή του είναι προκατειλημμένη. Στο ίδιο το νησί άλλωστε όλο και πιο συχνά ακούγονται ανάλογες απόψεις.
Ο λόγος είναι απλός. Ενα από τα βασικότερα επιχειρήματα κατά της αποχώρησης είναι η καταστροφή του τραπεζικού συστήματος και η φυγή των κεφαλαίων. Στην Κύπρο ωστόσο αυτό έχει ήδη συντελεστεί. Αρα ποιο το νόημα της παραμονής; Η επιστροφή στη λίρα με την υποτίμηση θα επιτρέψει πιο γρήγορη ανάκαμψη και θα κάνει τον τουρισμό και τον αγροτικό τομέα πιο ανταγωνιστικούς. Είναι όμως έτσι;
Κατ' αρχήν ο τραπεζικός τομέας δεν έχει καταστραφεί. Τουλάχιστον όχι ακόμα. Η συντριπτική πλειονότητα των -Κυπρίων κυρίως- καταθετών δεν θα υποστεί κούρεμα. Οσο για τους υπόλοιπους, ένα μέρος τους είναι επιχειρήσεις που βρίσκονται στην Κύπρο για τη χαμηλή φορολογία και δεν είναι βέβαιο ότι θέλουν ή μπορούν να φύγουν.
Μετά το κούρεμα κι όταν αρθούν οι περιορισμοί στις αναλήψεις, ένα μέρος σίγουρα θα φύγει. Είναι στο χέρι της Κύπρου ωστόσο να επιδιώξει να περισώσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος του τραπεζικού της συστήματος. Η επιστροφή στη λίρα θα ήταν το τελειωτικό χτύπημα. Και βέβαια -με την υποτίμηση- θα κουρέψει και τις μικροκαταθέσεις φτωχαίνοντας τα νοικοκυριά και στερώντας τους τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν τις αποταμιεύσεις τους για να αντέξουν στην κρίση.
Με δεδομένο ότι το τραπεζικό σύστημα συνεισφέρει σήμερα το 18% του ΑΕΠ, είναι μια πολύ επικίνδυνη απόφαση να πει κανείς ότι το εγκαταλείπει για να επαναφέρει τη λίρα. Και με στόχο ποιον;
Ο τουρισμός και η γεωργία συνεισφέρουν μαζί μικρότερο ποσοστό από ό,τι οι τράπεζες. Η υποτίμηση θα βοηθήσει, το τελικό αποτέλεσμα ωστόσο δεν θα αντισταθμίσει τις απώλειες.
Ακόμα και με πιο ανταγωνιστικές τιμές δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα αρχίσουν να συρρέουν τουρίστες στην Κύπρο - τουλάχιστον χωρίς προηγουμένως να αναβαθμιστεί ριζικά το τουριστικό προϊόν. Ούτε υπάρχει η αγροτική παραγωγή που δεν εξάγεται λόγω του ευρώ. Με άλλα λόγια, αν η Κύπρος εγκαταλείψει την Ευρωζώνη, ούτε θα αποφύγει την πτώση των εισοδημάτων -αντιθέτως θα τη μεγεθύνει- ούτε είναι βέβαιο ότι θα ανακάμψει πιο γρήγορα.
Πέρα από τα οικονομικά επιχειρήματα ωστόσο υπάρχουν ασφαλώς και γεωπολιτικές παράμετροι που πρέπει να συνυπολογιστούν. Η κρίση έδειξε ότι η Κύπρος έχει σοβαρό πρόβλημα στις διεθνείς της σχέσεις. Κυρίως στο πώς η ίδια τις αντιλαμβάνεται και τι ψευδείς, όπως αποδείχθηκε, προσδοκίες έτρεφε. Η πιθανή επαναπροσέγγιση Ισραήλ-Τουρκίας θα περιπλέξει ακόμα περισσότερο τα πράγματα κυρίως σε σχέση με την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων.
Οσο για την επίλυση του κυπριακού ζητήματος, μετά το «όχι» στο σχέδιο Ανάν το 2004, βρίσκεται σε τέλμα και δεν έχει αναληφθεί καμιά ουσιαστική πρωτοβουλία για την επίλυσή του. Μπορεί ο κ. Αβραμόπουλος να ξορκίζει τη διχοτόμηση, η πραγματικότητά όμως είναι ότι αυτή παγιώνεται όλο και πιο πολύ και τα κατεχόμενα μετατρέπονται σε τουρκική επαρχία.
Είναι φανερό ότι είναι ώρα να αναληφθούν σοβαρές πρωτοβουλίες τόσο στο εσωτερικό του νησιού όσο και στο εξωτερικό. Ενα θέμα είναι αν μπορεί η σημερινή ηγεσία να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις. Ενα δεύτερο αν στις προτεραιότητές της μπορεί να είναι η αποχώρηση από το ευρώ και την Ευρωζώνη. Και η απάντηση για κάθε λογικό άνθρωπο δεν μπορεί παρά να είναι αρνητική!

ΕΘΝΟΣ 30/3/13

Η μοναξιά της Κύπρου...

Συζητούσα πριν από λίγες ημέρες με πολιτικό που είχε άμεση γνώση των διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ενωση και μου αφηγήθηκε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον περιστατικό που έγινε στις Βρυξέλλες. Παρόντες, μεταξύ άλλων, ο τότε γ. γραμματέας του ΟΗΕ Κόφι Ανάν, ο πρόεδρος της Κομισιόν Ρομάνο Πρόντι, ο αρμόδιος για τη διεύρυνση επίτροπος Φερχόιγκεν καθώς και ο Κύπριος Πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος.
Αντικείμενο της συνάντησης, το περίφημο σχέδιο για την επανένωση του νησιού το οποίο ενώπιον όλων αποδέχθηκε και ο Κύπριος πρόεδρος. Από την πλευρά της Επιτροπής -δεν συγκράτησα ποιος- του επισημάνθηκε ότι η συμφωνία του είναι απαραίτητη και ιδιαίτερα σημαντική.
Γιατί βέβαια, θυμόμαστε όλοι, υπήρχαν έντονες επιφυλάξεις από όλα τα κράτη-μέλη στο να μπει η Κύπρος στην Ευρώπη χωρίς προηγουμένως να έχει λυθεί το Κυπριακό. Ετσι, οιονεί όρος της ένταξης ήταν η αποδοχή της λύσης. Ο Τάσσος Παπαδόπουλος συμφώνησε ξανά. Τα υπόλοιπα -πώς άλλαξε γνώμη και πώς οι Κύπριοι οδηγήθηκαν στο «όχι»- ανήκουν στην ιστορία.
Παραδόξως, κάτι ανάλογο είχε συμβεί και με τη συμφωνία της Ζυρίχης για την ανεξαρτησία της Κύπρου. Σε ένα ντοκιμαντέρ που προέβαλε αυτές τις ημέρες η ΝΕΤ, ο Βύρων Θεοδωρόπουλος, διπλωμάτης από τους καλύτερους που είχαμε ποτέ, διηγούνταν πώς, νέος στο διπλωματικό σώμα τότε, μετέφερε στον Μακάριο σημείο προς σημείο τη συμφωνία που διαπραγματευόταν με τους Τούρκους ο Καραμανλής. Ο Μακάριος την αποδέχθηκε, ο Καραμανλής υπέγραψε, την επόμενη ημέρα ωστόσο ο Μακάριος τηλεφώνησε εκφράζοντας καθυστερημένες επιφυλάξεις. Ο Καραμανλής αρνήθηκε φυσικά να πάρει πίσω την υπογραφή του και η συμφωνία προχώρησε.
Χρόνια αργότερα, σε μια συνάντησή τους, ο Καραμανλής απευθυνόμενος στον Μακάριο του είπε: «Δεσπότη μου -έτσι τον αποκαλούσε-, πώς είναι δυνατόν να ετοιμάσαμε μαζί τη συμφωνία κι εσύ να είσαι ήρωας κι εγώ προδότης».
Δεν γνωρίζω αν έχουν κάποιο ενδιαφέρον τέτοια ιστορικά στιγμιότυπα. Περίπου το ίδιο ωστόσο επαναλήφθηκε και αυτήν τη φορά στις Βρυξέλλες. Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης συμφώνησε σε μια λύση και την επόμενη ημέρα δεν την υποστήριξε στη Βουλή ούτε το ίδιο του το κόμμα. Ισως δεν είναι τυχαίο που σε αυτή την κρίση ο μόνος σύμμαχος της Κύπρου, κι αυτός ουσιαστικά ανήμπορος, ήταν η Ελλάδα. Κανείς άλλος. Ακόμα και το Λουξεμβούργο ξύπνησε εκ των υστέρων!
Πάλι στη ΝΕΤ, προβλήθηκε αυτή την εβδομάδα μια ιδιαίτερα διαφωτιστική συνέντευξη ενός εκ των πρώην αντιπροέδρων της Λαϊκής Τράπεζας. Οποιος την παρακολούθησε δεν μπορεί παρά να εξοργίστηκε με το μέγεθος της ανευθυνότητας της κυπριακής ηγεσίας.
Εδώ και δύο χρόνια τουλάχιστον γνώριζαν το πρόβλημα σε όλο του το μέγεθος. Δεν έκαναν τίποτα ωστόσο για να το αντιμετωπίσουν, με τη λογική του «έλα μωρέ, δεν μπορεί η Ευρώπη να αφήσει μια συστημική τράπεζα να καταρρεύσει»!
Δεν ξέρω τι σημαίνει θάρρος και υπερήφανη στάση στην εποχή μας. Το 1821 μπορεί να ήταν να ζωστείς τα φυσεκλίκια. Σήμερα όμως είναι να μπορείς ως κοινωνία και ως πολιτικό σύστημα να παίρνεις όλες τις δύσκολες αποφάσεις που είναι αναγκαίες για να επιβιώσεις σε ένα ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον. Με αυτό το κριτήριο, η προηγούμενη κυπριακή ηγεσία είναι ένοχη βαρύτατης πολιτικής δειλίας.
Η Ελλάδα φυσικά δεν μπορεί να παριστάνει τον κατήγορο. Εστω και την ύστατη στιγμή ωστόσο, το πολιτικό μας σύστημα πήρε τις απαραίτητες αποφάσεις. Το ίδιο πρέπει να κάνει σήμερα η Κύπρος. Θα θέλαμε να ελπίζουμε, χωρίς τα δικά μας λάθη και τις παλινωδίες!

ΕΘΝΟΣ 29/3/13

Ο ΣΥΡΙΖΑ σε νέες περιπέτειες!

Ο,τι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό. Και η κρίση στην Κύπρο, με όλα τα αρνητικά της, μπορεί τελικώς να βοηθήσει να αποκτήσουμε και στην Ελλάδα ένα καλύτερο επίπεδο αυτογνωσίας. Κυρίως στον χώρο της αξιωματικής αντιπολίτευσης, όπου φαίνεται ότι δίνεται μια αδυσώπητη παρασκηνιακή μάχη με άδηλα αποτελέσματα.
Στην αρχή για τον ΣΥΡΙΖΑ όλα φάνηκαν ότι πήγαιναν καλά. Η κυπριακή Βουλή ψήφισε όχι, και η δική μας η Αριστερά έσπευσε να πανηγυρίσει. Είδατε, είπαν, πάτησαν πόδι και δεν έπαθαν τίποτα. Επιτέλους, κάποιοι ορθώνουν το ανάστημά τους και διαπραγματεύονται.
Επρόκειτο περί ασύγγνωστης αφέλειας. Δεν χρειαζόταν να είναι κανείς σοφός για να καταλάβει ότι μια χώρα στην οποία έχει κοπεί η χρηματοδότηση είναι ζήτημα ημερών για να πάει -όπως σημείωσε ο αρθρογράφος του Ρόιτερς- από το «εν ημπορώ» στο «ναι, μπορώ». Το ότι στη διαδρομή κατέρρευσαν και κάποιοι αστείοι μύθοι περί Ρώσων και άλλων από μηχανής θεών ήταν απλώς το κερασάκι που κατέδειξε την ελαφρότητα των χειρισμών.
Στον ΣΥΡΙΖΑ βέβαια κατάλαβαν -στην πτέρυγα των «ρεαλιστών», αν μπορούμε να τους ονομάσουμε έτσι- ότι το όχι δεν έχει νόημα αν δεν υπάρχει εναλλακτική λύση. Αρχισαν λοιπόν τις προτάσεις - δυστυχώς ατάκτως ερριμμένες, χωρίς την παραμικρή οικονομική λογική και όπως τώρα καταλαβαίνουμε, κάτω από την πίεση της ακραίας πτέρυγας που θέλει να περάσει τη θέση για έξοδο από το ευρώ.
Στην πρώτη εκδοχή ο ΣΥΡΙΖΑ πρότεινε να αναλάβει μέρος της ανακεφαλαιοποίησης των κυπριακών τραπεζών η Ελλάδα χρησιμοποιώντας τα ευρωπαϊκά κεφάλαια που μας παρέχονται. Κάτι τέτοιο βέβαια απαγορεύεται και θα άφηνε εκτεθειμένη την Ελλάδα σε κάθε είδους κυρώσεις.
Το κατάλαβαν κι έτσι προχθές ο υπεύθυνος των οικονομικών του κόμματος Γ. Μηλιός κατέφυγε σε μια δεύτερη πρόταση, σύμφωνα με την οποία η Τράπεζα Πειραιώς θα παρείχε προσωρινή ρευστότητα 2 δισεκατομμυρίων στην Κύπρο. Με αυτό τον τρόπο δεν θα περνούσε ο εκβιασμός της Ευρωζώνης ότι θα κόψει τα χρήματα και η κυπριακή ηγεσία θα είχε τον χρόνο να επεξεργαστεί εναλλακτική λύση.
Πρόκειται φυσικά για το πιο σύντομο ανέκδοτο. Δύο δισεκατομμύρια -και μάλιστα χωρίς να έχει συμφωνηθεί λύση για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών- δεν θα επαρκούσαν ούτε για να ανοίξουν οι τράπεζες ένα πρωινό. Ενας ολιγάρχης να απέσυρε τις καταθέσεις του και τέλος.
Ας πούμε ωστόσο ότι υπήρχε χρόνος κι ακόμα ότι η κυβέρνηση ήταν αριστερή - που ήταν δηλαδή τόσα χρόνια χωρίς να κάνει τίποτα, αλλά πρέπει να πούμε ότι φταίει ο Αναστασιάδης, όχι η ανεδαφικότητα των προτάσεων. Ποια θα ήταν η εναλλακτική λύση «εντός της Ευρωζώνης αλλά εκτός της τρόικας»;
Εκεί να δείτε τρικυμία. Να φτιαχτεί ένα ταμείο να συνεισφέρουν οι ίδιοι οι Κύπριοι αγοράζοντας ουσιαστικά ομόλογα. Μπορούν όμως να μαζευτούν 17 δισεκατομμύρια - όσο όλο το ΑΕΠ της Κύπρου; Οχι βέβαια. Ετσι το εκτός τρόικας γίνεται αφού βάλει πρώτα τα 10 δισεκατομμύρια η τρόικα. Μένει να βάλουν οι κύπριοι τα 5,8 δισεκατομμύρια, το 30% του ΑΕΠ τους. Σαν να μαζεύαμε δηλαδή εμείς 60 δισεκατομμύρια! Τόσο ρεαλιστικό.
Και τα υπόλοιπα; Οσα και πάλι θα έλειπαν; Να τα βάλει -είπαν- ο υπό διαμόρφωση μηχανισμός της Ευρωζώνης, ο ESM. Οπότε ξεσηκώθηκαν οι εντός ΣΥΡΙΖΑ αριστεροί της Αριστεράς επισημαίνοντας, και μάλιστα με ανοικτή επιστολή, το αυτονόητο. Οτι δηλαδή η χρήση του μηχανισμού προϋποθέτει την υπογραφή Μνημονίου. Τι προτείνουν αυτοί; Εξοδο από το ευρώ. Κανονικό περιβόλι. Για γέλια ή για κλάματα, θα σας γελάσω.

ΕΘΝΟΣ 28/3/13

Εχουμε χάσει τον δρόμο...

Τη Μάνη τη γνώρισα πρώτη φορά μέσα από το ομώνυμο βιβλίο του Πάτρικ Λι Φέρμορ. Την επισκέφθηκα λίγα χρόνια μετά, τέλη της δεκαετίας του '70, κι ένιωσα τη μαγεία της, τη λιτότητα και τη σκληράδα του τοπίου και των ανθρώπων, την ιστορία, την αναπάντεχη φύση του Ταΰγετου.
Βρέθηκα ξανά στη Μάνη το Σαββατοκύριακο. Παρότι την είχα επισκεφθεί και άλλες φορές, για κάποιον λόγο στο μυαλό μου έκανα τη σύγκριση με εκείνη την πρώτη φορά. Καμία σχέση. Τότε τρώγαμε σε ένα τραπεζάκι στον δρόμο, κάτω από τη λάμπα της ΔΕΗ. Σήμερα μιλάς για μια αναπτυγμένη τουριστική βιομηχανία υψηλού επιπέδου, με επενδύσεις εκατομμυρίων πολλές από ντόπιους - νέα παιδιά που έχουν αλλάξει την εικόνα του τόπου χωρίς την καταστροφή που συνήθως φέρνει ο μαζικός τουρισμός.
«Αλίμονο αν διαμαρτυρόμαστε κι εμείς» ήταν η φράση που άκουσα συχνά. Κι όσο κι αν σίγουρα πολλοί θα περνάνε δύσκολα, καμιά περιοχή άλλωστε δεν έμεινε ανέγγιχτη από την κρίση, εξακολουθεί να είναι αλήθεια ότι για να μαζέψουν τις ελιές πρέπει να καταφύγουν σε αλλοδαπούς εργαζομένους.
Δεν ξέρω με ποια κριτήρια θα πρέπει να αποτιμήσουμε τη μεταπολίτευση. Οποιον πολιτικό, οικονομικό ή κοινωνικό δείκτη και αν χρησιμοποιήσουμε ωστόσο -το πραγματικό εισόδημα, τη μόρφωση, την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, την ελευθερία έκφρασης, την πολιτική ομαλότητα-, η μεταπολίτευση υπήρξε η χρυσή τριακονταετία του νεοελληνικού κράτους. Κι αυτό κανείς δεν μπορεί να το αρνηθεί.
Είναι αλήθεια ότι το μοντέλο ανάπτυξης στο οποίο στηρίχθηκε η ευημερία μας είχε φτάσει στα όριά του. Στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στα δανεικά, αυτό όμως δεν αναιρεί την πραγματική οικονομική πρόοδο που επιτεύχθηκε. Στις αρχές της δεκετίας του 2000 είχαμε τη δυνατότητα να κάνουμε ομαλά τη μετάβαση σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο μέσα από μια πολιτική μεταρρυθμίσεων. Σπαταλήσαμε όμως το φτηνό χρήμα που μας προσφέρθηκε λόγω της ένταξης στο ευρώ, σε μια αλόγιστη επέκταση της κατανάλωσης. Σήμερα είμαστε σε σταυροδρόμι.
Θα πρέπει να αποφασίσουμε αν θέλουμε να συνεχίσουμε στον δρόμο που χαράξαμε όλη αυτή την τριακονταετία ή αν πρέπει να αλλάξουμε πορεία. Να αποφασίσουμε αν ήταν λάθος ο δρόμος ή αν εμείς τον χάσαμε. Κι όπως φαίνεται, δηλώνουμε βαθιά διχασμένοι.
Είμαστε όμως στ' αλήθεια; Ο πειρασμός να τ' αλλάξουμε όλα είναι μεγάλος. Η ανατροπή είναι ένα εύκολο σύνθημα και μια διέξοδος για την οργή που ταυτόχρονα μας επιτρέπει να αποφύγουμε να δούμε τα δικά μας λάθη.
Ολα τα στοιχεία ωστόσο συνηγορούν ότι στην πραγματικότητα δεν θέλουμε να αλλάξει τίποτα, θέλουμε να συνεχίσουμε όπως ήμασταν και μάλιστα -με εντυπωσιακά ποσοστά αποδοχής- μέσα στη «σιγουριά» του ευρώ. Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει αν εμείς δεν αλλάξουμε.
Γράφοντας για την Ελλάδα που αλλάζει πριν από αρκετές δεκαετίες, ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους ιστορικούς, ο Γουίλιαμ Μακνίλ, σημείωνε ότι η απότομη μετάβαση στη σύγχρονη εποχή, κινδυνεύει να δημιουργήσει έναν «πληθυσμό αμοραλιστών», ένα πλήθος «αδίστακτων εγωιστών με ελάχιστες ηθικές αρχές αλλά με πολλές απαιτήσεις», που μπορεί να οδηγήσει σε πολιτική αναταραχή (Aπό το «Athens Review of books»).
Σε ανάλογο κλίμα, στο προχθεσινό «Εθνος της Κυριακής» ο Πέτρος Μάρκαρης σημείωνε ότι «επιστρέφουμε στη φτώχεια χωρίς τις αξίες της φτώχειας», για να προσθέσει ότι μόνο αν παραδεχθείς τη φτώχεια μπορείς να παλέψεις για να την ξεπεράσεις και να αντέξεις. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ωστόσο ότι στο Μνημόνιο περιλαμβάνονται μαθήματα αυτογνωσίας.

ΕΘΝΟΣ 27/3/13

Η ελληνική αρρώστια

Η Κύπρος ευχαρίστησε επίσημα την ελληνική κυβέρνηση για την υποστήριξή της στην κρίση που περνάει. Αδικα προφανώς. Γιατί οι κ. Τσίπρας και Καμμένος είχαν διαφορετική γνώμη. Αυτοί γνωρίζουν καλύτερα τα συμφέροντα της Κύπρου από τους Κύπριους. Τα κυπριακά πολιτικά κόμματα από την πλευρά τους συνεργάστηκαν με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη προκειμένου να διαμορφώσουν κοινή εθνική γραμμή. Προφανώς έσφαλαν. Διότι οι κ. Τσίπρας και Καμμένος εξετάζουν από κοινού το ενδεχόμενο να κάνουν πρόταση μομφής στην ελληνική κυβέρνηση η οποία διέπραξε το ατόπημα να στηρίξει τις αποφάσεις του κ. Αναστασιάδη!
Ο απόλυτος παραλογισμός. Ή μάλλον η ελληνική αρρώστια. Οπου τα πάντα, πριν από οτιδήποτε άλλο αποτελούν μια πρώτης τάξεως αφορμή για να τσακωθούμε μεταξύ μας. Στην προκειμένη περίπτωση να επιτεθεί η αντιπολίτευση στην κυβέρνηση. Και βέβαια δεν το έκανε από ενδιαφέρον για την Κύπρο. Αν ήταν αυτό, θα σεβόντουσαν τη στάση των Κυπρίων, τουλάχιστον μέχρι να περάσει η κρίση.
Οσο για την ουσία, διπλός παραλογισμός. Γιατί -λένε- η κυβέρνηση δεν ανέλαβε το κόστος διάσωσης των υποκαταστημάτων των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα; Ουσιαστικά δηλαδή γιατί δεν χρησιμοποιήσαμε τα δανεικά της τρόικας για να τις σώσουμε; Να ρισκάρουμε έτσι να κοπούν οι πιστώσεις και προς τις ελληνικές τράπεζες -κι αυτές από την Ευρώπη δανείζονται-, να βρεθούμε στο ίδιο αδιέξοδο με την Κύπρο, για να κάνουν το κομμάτι τους οι κ. Τσίπρας και Καμμένος.
Εκτός κι αν αυτό που εννοούν είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση θα έπρεπε να βάλει βέτο και να μην αποδεχθεί τη λύση που δέχθηκε αρχικά ο κ. Αναστασιάδης. Αν κρίνουμε από το πώς υποδέχθηκαν το «όχι» της κυπριακής Βουλής, κάτι τέτοιο πολύ θα τους άρεσε. Κατάλαβαν άραγε την ανοησία τους;
Γιατί βέβαια λες «όχι» όταν έχεις κάτι καλύτερο να προτείνεις και έχεις ελπίδες να το πετύχεις. Τίποτα από τα δύο δεν ίσχυε. Ετσι καταλήξαμε σε μια χειρότερη λύση. Οχι μόνο γιατί η ουσία της δεν άλλαξε αλλά κυρίως επειδή η εβδομάδα που μεσολάβησε έπληξε καίρια την αξιοπιστία της Κύπρου και κατά πάσα πιθανότητα κατέστρεψε οριστικά κάθε ελπίδα να παραμείνει διεθνές τραπεζικό κέντρο.
Ολοι αυτοί που δημιούργησαν το κλίμα του πανικού και της καταστροφής που οδήγησε στο τυφλό «όχι» θα πρέπει κάποτε να απολογηθούν για τις ευθύνες τους. Σε τελευταία ανάλυση, ένα κούρεμα στις υψηλές καταθέσεις που θα έπειθε ότι είναι μια κι έξω και μάλιστα με αντάλλαγμα μετοχές που κάποια στιγμή μπορούσαν να αποκτήσουν αξία, δεν ήταν το τέλος του κόσμου.
Πολύ περισσότερο αν προστατεύονταν οι καταθέσεις έως τις 100.000, λύση που προσφέρθηκε εξαρχής στην Κύπρο. Για να μη μιλήσουμε για το άλλο «όχι», στο σχέδιο Ανάν, και αναλογιστούμε πόσο πιο ισχυρή θα ήταν σήμερα η θέση μιας ενωμένης Κύπρου...
Την τακτική του «όχι χωρίς εναλλακτικό σχέδιο» την υιοθέτησαν οι κ. Τσίπρας και Καμμένος και στο εσωτερικό. Γιατί σε ποια βάση μπορεί να χτίσουν το «μέτωπο» που αποφάσισαν;
Τι κοινό μπορεί να έχει ένα κόμμα που θέλει να εμφανίζεται ως προοδευτικό και έτοιμο να κυβερνήσει, με το περιβόλι των «ΑΝΕΛ», την προπαγάνδα μισαλλοδοξίας και ψεύδους, τις διεθνείς συνωμοσίες, τους «υδατάνθρακες», ή την υιοθέτηση του δολαρίου ως εθνικού νομίσματος; Σοβαρότης υπό το μηδέν.
Είναι φανερό ότι ο κ. Τσίπρας είναι πράγματι έτοιμος να συμμαχήσει και με τον διάβολο προκειμένου να κυβερνήσει. Αυτήν τη φορά ωστόσο ξεπέρασε τον εαυτό του. Ισως και τα όρια ανοχής των οπαδών και των συνεργατών του!

ΕΘΝΟΣ 26/3/13

Η ελληνική αρρώστια

Η Κύπρος ευχαρίστησε επίσημα την ελληνική κυβέρνηση για την υποστήριξή της στην κρίση που περνάει. Αδικα προφανώς. Γιατί οι κ. Τσίπρας και Καμμένος είχαν διαφορετική γνώμη. Αυτοί γνωρίζουν καλύτερα τα συμφέροντα της Κύπρου από τους Κύπριους. Τα κυπριακά πολιτικά κόμματα από την πλευρά τους συνεργάστηκαν με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη προκειμένου να διαμορφώσουν κοινή εθνική γραμμή. Προφανώς έσφαλαν. Διότι οι κ. Τσίπρας και Καμμένος εξετάζουν από κοινού το ενδεχόμενο να κάνουν πρόταση μομφής στην ελληνική κυβέρνηση η οποία διέπραξε το ατόπημα να στηρίξει τις αποφάσεις του κ. Αναστασιάδη!
Ο απόλυτος παραλογισμός. Ή μάλλον η ελληνική αρρώστια. Οπου τα πάντα, πριν από οτιδήποτε άλλο αποτελούν μια πρώτης τάξεως αφορμή για να τσακωθούμε μεταξύ μας. Στην προκειμένη περίπτωση να επιτεθεί η αντιπολίτευση στην κυβέρνηση. Και βέβαια δεν το έκανε από ενδιαφέρον για την Κύπρο. Αν ήταν αυτό, θα σεβόντουσαν τη στάση των Κυπρίων, τουλάχιστον μέχρι να περάσει η κρίση.
Οσο για την ουσία, διπλός παραλογισμός. Γιατί -λένε- η κυβέρνηση δεν ανέλαβε το κόστος διάσωσης των υποκαταστημάτων των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα; Ουσιαστικά δηλαδή γιατί δεν χρησιμοποιήσαμε τα δανεικά της τρόικας για να τις σώσουμε; Να ρισκάρουμε έτσι να κοπούν οι πιστώσεις και προς τις ελληνικές τράπεζες -κι αυτές από την Ευρώπη δανείζονται-, να βρεθούμε στο ίδιο αδιέξοδο με την Κύπρο, για να κάνουν το κομμάτι τους οι κ. Τσίπρας και Καμμένος.
Εκτός κι αν αυτό που εννοούν είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση θα έπρεπε να βάλει βέτο και να μην αποδεχθεί τη λύση που δέχθηκε αρχικά ο κ. Αναστασιάδης. Αν κρίνουμε από το πώς υποδέχθηκαν το «όχι» της κυπριακής Βουλής, κάτι τέτοιο πολύ θα τους άρεσε. Κατάλαβαν άραγε την ανοησία τους;
Γιατί βέβαια λες «όχι» όταν έχεις κάτι καλύτερο να προτείνεις και έχεις ελπίδες να το πετύχεις. Τίποτα από τα δύο δεν ίσχυε. Ετσι καταλήξαμε σε μια χειρότερη λύση. Οχι μόνο γιατί η ουσία της δεν άλλαξε αλλά κυρίως επειδή η εβδομάδα που μεσολάβησε έπληξε καίρια την αξιοπιστία της Κύπρου και κατά πάσα πιθανότητα κατέστρεψε οριστικά κάθε ελπίδα να παραμείνει διεθνές τραπεζικό κέντρο.
Ολοι αυτοί που δημιούργησαν το κλίμα του πανικού και της καταστροφής που οδήγησε στο τυφλό «όχι» θα πρέπει κάποτε να απολογηθούν για τις ευθύνες τους. Σε τελευταία ανάλυση, ένα κούρεμα στις υψηλές καταθέσεις που θα έπειθε ότι είναι μια κι έξω και μάλιστα με αντάλλαγμα μετοχές που κάποια στιγμή μπορούσαν να αποκτήσουν αξία, δεν ήταν το τέλος του κόσμου.
Πολύ περισσότερο αν προστατεύονταν οι καταθέσεις έως τις 100.000, λύση που προσφέρθηκε εξαρχής στην Κύπρο. Για να μη μιλήσουμε για το άλλο «όχι», στο σχέδιο Ανάν, και αναλογιστούμε πόσο πιο ισχυρή θα ήταν σήμερα η θέση μιας ενωμένης Κύπρου...
Την τακτική του «όχι χωρίς εναλλακτικό σχέδιο» την υιοθέτησαν οι κ. Τσίπρας και Καμμένος και στο εσωτερικό. Γιατί σε ποια βάση μπορεί να χτίσουν το «μέτωπο» που αποφάσισαν;
Τι κοινό μπορεί να έχει ένα κόμμα που θέλει να εμφανίζεται ως προοδευτικό και έτοιμο να κυβερνήσει, με το περιβόλι των «ΑΝΕΛ», την προπαγάνδα μισαλλοδοξίας και ψεύδους, τις διεθνείς συνωμοσίες, τους «υδατάνθρακες», ή την υιοθέτηση του δολαρίου ως εθνικού νομίσματος; Σοβαρότης υπό το μηδέν.
Είναι φανερό ότι ο κ. Τσίπρας είναι πράγματι έτοιμος να συμμαχήσει και με τον διάβολο προκειμένου να κυβερνήσει. Αυτήν τη φορά ωστόσο ξεπέρασε τον εαυτό του. Ισως και τα όρια ανοχής των οπαδών και των συνεργατών του!

ΕΘΝΟΣ 26/3/13

Ο Παράδεισος είναι... φορολογικός!

Το έχουν ονομάσει το μεγαλύτερο κτίριο του κόσμου αλλά και τη μεγαλύτερη απάτη. Είναι ένα διώροφο κτίσμα στα νησιά Cayman και αποτελεί την έδρα 12.784 εταιρειών σε ολόκληρο τον κόσμο. Στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους πάλι με πληθυσμό 22.000 κατοίκων έχουν την έδρα τους πάνω από 800.000 εταιρείες. Ο λόγος φυσικά για τους φορολογικούς παραδείσους που έχουν βρεθεί στο στόχαστρο της διεθνούς κοινότητας τα τελευταία χρόνια, καθώς αποτελούν καταφύγιο για το οργανωμένο έγκλημα, τους φοροφυγάδες και διεφθαρμένους κρατικούς λειτουργούς. Μόνο που αυτοί οι παράδεισοι δεν βρίσκονται κατ' ανάγκη σε εξωτικά μέρη, αλλά ευδοκιμούν πλέον και στην Ευρώπη.
Πρόσφατα στην Αγγλία, για παράδειγμα, έγινε σάλος όταν αποκαλύφθηκε ότι η «Αμαζον», με πωλήσεις κοντά στα 3 δισεκατομμύρια λίρες και πάνω από 2.000 εργαζομένους, πλήρωνε μηδενικούς φόρους. Στην πραγματικότητα τα χρήματα πήγαιναν σε μια μητρική εταιρεία στο Λουξεμβούργο, η οποία με λιγότερα από 150 άτομα εμφάνιζε τζίρο πάνω από 7 δισεκατομμύρια ευρώ. Αντιθέτως, η αγγλική «θυγατρική» εμφανιζόταν με τζίρο μόλις 147 εκατομμυρίων λιρών.
Το ότι η μητρική εταιρεία ήταν στο Λουξεμβούργο ενδιαφέρει και εμάς - ή μάλλον την Κύπρο. Το Λουξεμβούργο, βλέπετε, θα μπορούσε να θεωρηθεί ο μεγάλος ανταγωνιστής της Κύπρου ή ο πρώτος διδάξας στην προσέλκυση ξένων κεφαλαίων με αντάλλαγμα εχεμύθεια και χαμηλή φορολογία. Και χωρίς πολλές πολλές ερωτήσεις: αναζητώντας στο Ιντερνετ πληροφορίες γι' αυτό το κομμάτι, μόλις έβαζα τις λέξεις Λουξεμβούργο και τράπεζες στον υπολογιστή μου, έβγαινε διαφήμιση για να ανοίξω δωρεάν «on line» λογαριασμό στο Μεγάλο Δουκάτο!
Ετσι στο Λουξεμβούργο το συνολικό μέγεθος του τραπεζικού τομέα είναι περίπου 20 φορές το ΑΕΠ της χώρας, ενώ στην Κύπρο είναι «μόλις» 7 φορές. Τα νούμερα έχουν σημασία, γιατί φαίνεται ότι στην Ευρώπη ισχύουν δύο μέτρα και δύο σταθμά - κάποιοι θα μιλούσαν για συμβόλαια οικονομικού θανάτου με υπογραφή Σόιμπλε. Γιατί βέβαια για μεν το Λουξεμβούργο δεν βάζει κανείς θέμα ως προς το μέγεθος του τραπεζικού του συστήματος, το αντίστοιχο μέγεθος στην Κύπρο ωστόσο θεωρήθηκε «συστημικός» κίνδυνος και η οδηγία της τρόικας είναι να μειωθεί στον μέσο όρο της Ευρωζώνης - κοντά στο 200% του ΑΕΠ, παρεμπιπτόντως όσο και της Ελλάδας. Επαιξε προφανώς ρόλο η κρίση και πάλι όμως στην περίπτωση της Ιρλανδίας, της οποίας επίσης έπεσαν έξω οι τράπεζες, κανείς δεν έβαλε θέμα μεγέθους παρ' όλο που και εκεί είναι 7 φορές όσο το ΑΕΠ της. Και δεν έχουν και τη δικαιολογία του ελληνικού κουρέματος, που στοίχισε στις κυπριακές τράπεζες κοντά 5 δισεκατομμύρια, σχεδόν όσα της ζήτησαν να κουρέψει από τις καταθέσεις.
Με αυτά τα δεδομένα, δεν είναι καθόλου παράξενο που η Κύπρος αντιδρά οργισμένα στην απόφαση του Eurogroup. Πόσω μάλλον που για το νησί η ανάπτυξη του τραπεζικού τομέα ήταν σανίδα σωτηρίας μετά την τουρκική εισβολή, που επέτρεψε να πετύχει ρυθμούς ανάπτυξης κοντά στο 5% στις δεκαετίες του '80 και του '90. Επίτευγμα βέβαια στο οποίο συνέβαλαν και τα ρωσικά κεφάλαια που ήρθαν μετά την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων.
Αλλά αυτή είναι η μία πλευρά της εικόνας. Η άλλη πλευρά είναι η προσέλκυση μαύρου χρήματος και η προσφερόμενη κάλυψη σε αμφιλεγόμενες ή παράνομες πρακτικές. Η «Torcaso» του Aκη Τσοχατζόπουλο ήταν μια «offshore» με έδρα την Κύπρο. Και σε μια σειρά σκανδάλων υπερτιμολόγησης στην Ελλάδα οι ενδιάμεσες εταιρείες έχουν οι περισσότερες και με εντυπωσιακή συχνότητα έδρα την Κύπρο. Σε πρόσφατο σκάνδαλο με ιατρικά υλικά, για παράδειγμα, που αποκάλυψε το ΣΔΟΕ, η κυπριακή εταιρεία αγόραζε έναν δακτύλιο προς 420 ευρώ και το πουλούσε στον έλληνα εισαγωγέα προς 3.850 ευρώ - έβγαζε κέρδος σχεδόν 1000% δηλαδή! Περιττό να πούμε ότι και η κυπριακή και η ελληνική εταιρεία ανήκαν και στον ίδιο Eλληνα ιδιοκτήτη. Κάτι το οποίο δεν ήταν καθόλου εύκολο να αποδειχθεί, καθώς στην Κύπρο για τις εταιρείες που έχουν δραστηριότητα αποκλειστικά εκτός Κύπρου προστατεύεται η ανωνυμία των ιδιοκτητών τους.
Είναι αυτός λόγος για να τιμωρηθεί η Κύπρος; Και αντιστρόφως, είναι αυτού του είδους η οικονομική ανάπτυξη που πρέπει να επιδιώκει; Ο πειρασμός είναι μεγάλος. Για κάθε 1% κέρδος στον τραπεζικό τομέα, το όφελος στην οικονομία είναι 7 φορές μεγαλύτερο. Κι έτσι κι αλλιώς, μετά την εισβολή, δεν υπήρχαν εύκολες εναλλακτικές λύσεις. Η ανακάλυψη κοιτασμάτων αερίου ασφαλώς δημιουργεί καινούργιες δυνατότητες. Ως τότε ωστόσο και με όλα τα λάθη της η Κύπρος αισθάνεται ότι μόνο αυτή τιμωρείται και μάλιστα με απόλυτα εκβιαστικό τρόπο.

Εντός του ευρώ

Λύση εντός της Ευρωζώνης αποφάσισε να αναζητήσει η Κύπρος. Στην πραγματικότητα θέμα αποχώρησης από το ευρώ, παρά τις φωνές που ακούστηκαν σε Ελλάδα και Κύπρο, δεν ετέθη ποτέ. Για τον απλό λόγο ότι θα σήμαινε πολύ μεγαλύτερο κούρεμα των καταθέσεων και οριστικό τέλος στο τραπεζικό σύστημα τουλάχιστον ως προς την προσέλκυση ξένων κεφαλαίων. Το ερώτημα είναι αν οι χειρισμοί που έγιναν βοήθησαν την Κύπρο ή έκαναν το πρόβλημα ακόμα μεγα­λύ­τερο. Γιατί αυτή η εβδομάδα της αβεβαιότητας ήταν ό,τι χειρότερο για όλους. Επέτρεψε βέβαια στον κ. Αναστασιάδη να μοιραστεί το πολιτικό κόστος και να πετύχει ευρύτερες συναινέσεις. Τελικώς όμως πόσο βοήθησε την Κύπρο; Αυτό φυσικά θα εξαρτηθεί και από την τελική αποτίμηση της λύσης - αν θα γίνουν δεκτές οι εναλλακτικές προτάσεις των Κυπρίων και αν θα θεωρηθεί λογικό τα χρήματα των ασφαλιστικών ταμείων να χρηματοδοτούν τους υψηλούς τόκους και το αφορολόγητο των ξένων επενδυτών. Είναι ωστόσο φανερό -τόσο από την πλευρά της Γερμανίας όσο και από την πλευρά της Κύπρου- ότι σε αυτή τη διαπραγμάτευση οι εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητες αποδείχθηκαν πολλές φορές ισχυρότερες από το κοινό συμφέρον!

ΕΘΝΟΣ 23/3/13

Οι περιπέτειες του 1821

Στην Καλαμάτα ακόμα και τα παιδάκια του νηπιαγωγείου «γνωρίζουν» ότι η Επανάσταση του 1821 δεν ξεκίνησε στις 25 αλλά στις 23 Μαρτίου από την πόλη τους, η οποία κάθε χρόνο προηγείται στις εορταστικές εκδηλώσεις της υπόλοιπης Ελλάδας κατά δύο ημέρες τιμώντας τη δική της εξέγερση.
Για τους Καλαματιανούς, λοιπόν, ως προς αυτό τουλάχιστον, η ανακοίνωση των εκπαιδευτικών του ΠΑΜΕ, της συνδικαλιστικής παράταξης του ΚΚΕ, προς τους μαθητές ότι τους διδάσκουν «ψέματα και μισές αλήθειες», δεν αποκάλυπτε κάτι.
Ετσι κι αλλιώς πρόκειται για διαφωνία περί όνου σκιάς. Γιατί βέβαια η επανάσταση είναι ένα κατεξοχήν χαοτικό γεγονός και η ακριβής ημερομηνία έναρξής της εμπεριέχει εξ ορισμού μια κάποια αυθαιρεσία. Δεν υπήρχε κάποιο γενικό αρχηγείο που πάτησε ένα κουμπί που έγραφε επάνω «έναρξη».
Και η επιλογή της 25ης Μαρτίου; Προφανώς είχε έναν πολλαπλό συμβολισμό για την ιδεολογία της εποχής κι ήταν μια κίνηση για να προβληθεί ο ρόλος της Εκκλησίας. Συμμετείχε ο κλήρος και μάλιστα ο ανώτερος κλήρος στην επανάσταση ή την εχθρεύτηκε, όπως λέει το ΠΑΜΕ; Αλλοι συμμετείχαν, άλλοι όχι, κάποιοι θεωρούσαν άκαιρη την κινητοποίηση, άλλοι πάλι δεν καταλάβαιναν τον «φυλετισμό», όπως αποκαλούσαν τον εθνικισμό, κάποιοι ήταν εχθρικοί προς «τα παιδιά του Ροβεσπιέρου».
Εκείνο που και πάλι δεν μπορεί να αμφισβητηθεί είναι ότι η Ορθοδοξία ήταν συστατικό στοιχείο της εθνικής ταυτότητας όπως την καταλάβαιναν στη συντριπτική τους πλειονότητα οι ίδιοι οι επαναστάτες, ισχυρότερο ίσως και από τη γλώσσα. Γιατί βέβαια ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ήταν δίγλωσσο - Βαλκάνια γαρ.
Δεν εκπλήσσει λοιπόν που ο Μιαούλης, όπως αναφέρει η ανακοίνωση, απευθυνόταν, Αρβανίτης και ο ίδιος, αρβανίτικα στους ναύτες. Αλλωστε στην εποχή της Γαλλικής Επανάστασης τα περισσότερα από τα σημερινά κράτη-έθνη είχαν το ίδιο «πρόβλημα». Στη Γαλλία τη σημερινή γλώσσα τη μιλούσαν λίγο-πολύ στα περίχωρα του Παρισιού και θα ήταν πρακτικά αδύνατο να συνεννοηθούν με έναν κάτοικο της Μασσαλίας. Οσο για την Ιταλία, τα σημερινά ιταλικά τα μιλούσε λιγότερο από το 10% του πληθυσμού. Οποιος έχει δει τη θεατρική παράσταση της Βαβυλωνίας του Βυζάντιου καταλαβαίνει πόσο διαφορετική ήταν η γλωσσική κατάσταση από τη σημερινή και στην Ελλάδα. Για να μην πάμε στην καταστροφή του 1922 όταν ορισμένοι ελληνικοί πληθυσμοί προσφύγων από τα βάθη της Ανατολίας ήταν αποκλειστικά τουρκόφωνοι.
Είναι άραγε γι' αυτό λιγότερο Ελληνες; Μόνο ένας ανιστόρητος ή ένας φανατικός θα μπορούσε να το ισχυριστεί. Αντιθέτως αυτή ήταν και η μεγάλη δύναμη της επανάστασης. Ενσωμάτωσε τη συντριπτική πλειονότητα του χριστιανικού πληθυσμού που προσχώρησε συνειδητά στην προσπάθεια δημιουργίας ελληνικού κράτους. Και ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο δεν θα πρέπει να φοβόμαστε να μιλήσουμε γι' αυτά τα πράγματα. Ούτε καν στα σχολεία. Η ελληνική επανάσταση δεν έχει ανάγκη από κανένα ιδεολόγημα για να δικαιωθεί. Αλλοι έχουν.
Με αυτή την έννοια η ανακοίνωση του ΠΑΜΕ θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι κρούει ανοικτές θύρες. Αλλά βέβαια δεν πρόκειται γι' αυτό. Η παράθεση τέτοιων στοιχείων εμφανίζεται σαν ένα φοβερό μυστικό, μια «άλλη» ιστορία, η αληθινή ιστορία, που αποκρύπτεται. Και στην πραγματικότητα εκείνο που επιδιώκει είναι να αντικαταστήσει μια ξεπερασμένη ιδεολογική προσέγγιση της Ιστορίας με μια άλλη εξίσου ιδεολογική και αμφιλεγόμενη. Να αποδεχθούμε ένα δογματικό σχήμα που χωρίζει τις επαναστάσεις σε αστικές και σοσιαλιστικές, με τις δεύτερες να ακολουθούν νομοτελειακά τις πρώτες.
Μέχρι στιγμής η Ιστορία δεν τους έχει κάνει τη χάρη. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να τους την κάνει το ελληνικό σχολείο.

ΕΘΝΟΣ 22/3/13

Κι αν η Ρωσία...

Κι όμως, η Ρωσία θα μπορούσε αν ήθελε να «σώσει» την Κύπρο. Με ΑΕΠ που πλησιάζει τα 2 τρισεκατομμύρια και χρέος κάτω από 10% του ΑΕΠ, έχει όλα τα περιθώρια να χρηματοδοτήσει την ανακεφαλαιοποίηση των κυπριακών τραπεζών.
Ακόμα περισσότερο, σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, η Ρωσία έχει και ένα επιπλέον κίνητρο: με το κούρεμα, οι Ρώσοι καταθέτες θα χάσουν περίπου 3 δισεκατομμύρια ευρώ. Ισως είναι λοιπόν προτιμότερο να το αποφύγουν, επενδύοντας 5,8 δισεκατομμύρια, με την ελπίδα ότι στο μέλλον θα μπορέσουν να πάρουν τα λεφτά τους πίσω.
Το ερώτημα φυσικά είναι με τι ανταλλάγματα θα το έκαναν ή, για να το πούμε διαφορετικά, τι τελικά θέλει και η ίδια η Κύπρος και τι είναι διατεθειμένη να τους προσφέρει. Μέχρι στιγμής ξέρουμε ότι δεν θέλει το σχέδιο του Eurogroup. Τι είναι αυτό που επιδιώκει να πετύχει όμως με την απόρριψή του;
Το πρώτο ενδεχόμενο είναι ότι οι Κύπριοι προσπαθούν να αποφύγουν το κούρεμα για τους μικροκαταθέτες έως τα 100.000 ευρώ. Πέρα από κοινωνικά δίκαιη, μια τέτοια εξέλιξη θα προστάτευε -έως αυτό το ποσό- και την αρχή της διασφάλισης των καταθέσεων στην Ευρωζώνη, γεγονός που βέβαια επιθυμούν κατεξοχήν και οι υπόλοιπες χώρες του Νότου. Ομως η δυνατότητα αυτή προσφέρθηκε ήδη στην Κυπριακή Δημοκρατία και δεν ήταν αρκετή.
Το δεύτερο ενδεχόμενο είναι ότι οι Κύπριοι δεν επιθυμούν το σχέδιο διάσωσης για λόγους εθνικής κυριαρχίας - δεν θέλουν δηλαδή να εκχωρήσουν την οικονομική διαχείριση της χώρας στο Εurogroup. Oμως κι αυτό δεν φαίνεται να ισχύει καθώς όλες οι πληροφορίες είναι ότι διαπραγματεύονται ακόμα και την πώληση σημαντικών περιουσιακών τους στοιχείων και μάλιστα έναντι πολύ χαμηλών ποσών, προκειμένου να διασφαλίσουν τη ρωσική βοήθεια.
Θα πρέπει κατά συνέπεια να συμπεράνουμε ότι ο βασικός στρατηγικός στόχος της κυπριακής ηγεσίας είναι να μπορέσει να διατηρήσει η κυπριακή οικονομία τον χαρακτήρα του διεθνούς τραπεζιτικού κέντρου, πάνω στον οποίο στηρίχθηκε η ευημερία του νησιού.
Σε αυτό το ζήτημα βέβαια θα μπορούσαν να υπάρξουν πολλές, λογικές, ενστάσεις. Για παράδειγμα, είναι επιθυμητό και ηθικά σωστό να υποθηκευτεί η δημόσια περιουσία προκειμένου να σωθούν τα χρήματα των Ρώσων ολιγαρχών; Ή πάλι, αν υποθέσουμε ότι οι Ρώσοι δέχονταν τελικώς να μετάσχουν με δάνειο, είναι λογικό να βρεθεί η Κύπρος με ένα τεράστιο εξωτερικό χρέος -που κάποτε θα κληθούν να πληρώσουν οι πολίτες- μόνο και μόνο για να παραμείνει η χώρα τους ένας φορολογικός παράδεισος; Αν μπορεί να παραμείνει, δηλαδή, και δεν είναι ήδη αργά.
Αυτά είναι ζητήματα που μόνο οι ίδιοι οι Κύπριοι μπορούν να απαντήσουν. Και θα απαντήσουν με γνώμονα το συμφέρον τους, όπως οι ίδιοι το βλέπουν. Το τελευταίο που χρειάζονται είναι οι δικές μας παροτρύνσεις ή οι θριαμβολογίες και μάλιστα από πολιτικούς που διόλου δεν νοιάζονται για την Κύπρο, αλλά τη βλέπουν σαν ακόμα ένα όπλο για τη δική μας στενόμυαλη και μίζερη εσωτερική αντιπαράθεση.
Δυστυχώς αυτά ήταν τα καλά σενάρια. Λύσεις δηλαδή που δεν τσαλακώνουν την Κύπρο και στοιχειωδώς προστατεύουν την οικονομία. Γιατί υπάρχουν και χειρότερα. Να μη βρεθεί -όπως διαφαίνεται- λύση με τη Ρωσία, να μη δεχθεί η Κύπρος έναν συμβιβασμό με το Eurogroup, έστω και εξαιρώντας τις καταθέσεις κάτω από 100.000, και να οδηγηθούμε σε αδιέξοδο. Θα βρεθεί πολιτικός να επιλέξει τότε την πυρηνική λύση της εξόδου από το ευρώ; Δύσκολα. Ο χρόνος ωστόσο ήδη μετράει αντίστροφα.

ΕΘΝΟΣ 21/3/13

Το δίλημμα για την Κύπρο

« Τι νόημα έχει η Ευρώπη όταν αποφασίζονται τέτοια μέτρα; Τι νόημα έχει η Δημοκρατία όταν κατάσχονται οι καταθέσεις; Κι όχι μόνο στην Κύπρο, αλλά και στην Ελλάδα με τον φόρο στα ακίνητα που επέβαλε ο κ. Στουρνάρας». Η έκρηξη -όχι αυτολεξεί, αλλά με αυτό το νόημα- δεν προήλθε από κάποιον αγανακτισμένο στην Πλατεία Συντάγματος, αλλά από έναν ακραιφνή νεοφιλελεύθερο και επιφανές μέλος του πολιτικού κατεστημένου, τον κ. Ανδρέα Ανδριανόπουλο.
Προφανώς για τον κ. Ανδριανόπουλο η Δημοκρατία εξισούται με έναν φόρο 10% στις καταθέσεις ή 1,5% στα ακίνητα. Να μια καινούργια θεωρία που ούτε ο Φρίντμαν δεν υποστήριξε ποτέ - άλλωστε σε πολλές Πολιτείες των ΗΠΑ υπάρχει φόρος στα ακίνητα. Τελικώς το μόνο που δείχνει είναι πόσο δύσκολα μπορεί κανείς να κρατά στοιχειωδώς την ψυχραιμία του σε τέτοιες στιγμές. Οι κραυγές πουλάνε καλύτερα. Παρ' όλα αυτά ας προσπαθήσουμε.
Το πρόβλημα με την απόφαση του Eurogroup δεν είναι ηθικό. Αν εξαιρεθούν οι μικροκαταθέτες -κι είναι μεγάλο «αν»- δεν υπάρχει κανένας λόγος να μη συνεισφέρουν στην αντιμετώπιση της κρίσης και όσοι στη διάρκεια των προηγούμενων ετών πλούτισαν. Αυτοί που κατεξοχήν ευνοήθηκαν δηλαδή από τις οικονομικές πολιτικές που οδήγησαν στη σημερινή κρίση. Αλλωστε πολλοί φόροι έχουν στόχο την αναδιανομή του πλούτου.
Το πρόβλημα είναι πολιτικό και οικονομικό. Πολιτικό γιατί τινάζει στον αέρα τη λογική της κοινοτικής αλληλεγγύης, δίνοντας την εντύπωση ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες βρήκαν ένα μικρό κράτος σε ανάγκη και το πάτησαν στον λαιμό. Και οικονομικό γιατί μπορεί να προκαλέσει ντόμινο αμφισβήτησης στα τραπεζικά συστήματα των χωρών του Νότου και βέβαια στην πράξη αναιρεί κάθε ιδέα τραπεζικής ενοποίησης.
Ειδικά η Κύπρος από τη στιγμή που ξέσπασε η κρίση βρέθηκε με την πλάτη στον τοίχο. Εχει ωστόσο μπροστά της, μετά και τη χθεσινή απόρριψη του σχεδίου διάσωσης, ένα πραγματικό δίλημμα. Εάν θέλει να κρατήσει τον χαρακτήρα του φορολογικού παραδείσου θα ήταν διατεθειμένη τα 5,8 δισεκατομμύρια που θα της δώσει ο φόρος στις καταθέσεις να τα πάρει από τους πολίτες; Και μπορεί να το κάνει χωρίς να μπει σε πολύ χειρότερη ύφεση;
Και όσο κι αν πολλές φορές οι εξελίξεις στις διεθνείς αγορές μοιάζει να υπερβαίνουν τις δυνατότητες μικρών και μεμονωμένων κρατών, δεν μπορεί κανείς να μην αναρωτηθεί πώς συμβιβάζεται η επιθυμία της Κύπρου να παίξει τον ρόλο Διεθνούς Τραπεζικού Κέντρου με τη χαλαρότητα με την οποία αντιμετώπισε τα οικονομικά της. Το τραπεζικό της σύστημα θα έπρεπε να το είχε προστατέψει ως κόρην οφθαλμού. Οδηγούσε μια Φεράρι τέσσερις φορές μεγαλύτερη από την οικονομία της. Θα έπρεπε να ξέρει ότι αν την έριχνε έξω τα αποτελέσματα θα ήταν καταστροφικά.
Η περιπέτεια της Κύπρου ωστόσο αφορά και την Ελλάδα. Η στάση των Ευρωπαίων ηγετών δείχνει πως όχι μόνο δεν είναι διατεθειμένοι να χαλαρώσουν τη στάση τους, αλλά μπορούν ανά πάσα στιγμή να πάρουν ακραίες αποφάσεις, στα όρια της αυτοκαταστροφής της Ευρώπης, μόνο και μόνο για να ικανοποιήσουν ιδεοληψίες περί λιτότητας και ορθής διαχείρισης.
Αυτό που προέχει κατά συνέπεια για την Ελλάδα είναι να μπορέσει να σταθεί μια ώρα αρχύτερα στα πόδια της. Κι αυτό σημαίνει μεταρρυθμίσεις ουσίας για την ανάκαμψη και όχι για τη δημιουργία εντυπώσεων στο εσωτερικό.
Για να το πούμε διαφορετικά, με 1.300.000 ανέργους είναι αστείο να οδηγούμαστε σε αδιέξοδο για το πώς θα αποχωρήσουν 10.000 εργαζόμενοι από το Δημόσιο ή για το αν ο φόρος στα ακίνητα θα πληρωθεί με τους λογαριασμούς της ΔΕΗ!

ΕΘΝΟΣ 20/3/13

Κύπρος: Τιμωρία ή μυωπία;

Bοήθησε ενδεχομένως και το Τριώδιο, κι έτσι στη διάρκεια του τριημέρου τα διαβάσαμε όλα για την κυπριακή διάσωση. Από το ότι δικαιώθηκε ο Γιώργος Παπανδρέου -γιατί κοιτάξτε τι θα μπορούσαμε να έχουμε πάθει- μέχρι το ότι δικαιώθηκε ο Μανώλης Γλέζος - γιατί τι άλλο πρότεινε από το να πληρώσουν για το χρέος οι καταθέτες.
Προφανώς και τα δύο δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα. Γιατί η περίπτωση της Κύπρου είναι πράγματι διαφορετική από την περίπτωση της Ελλάδας. Στην Κύπρο το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Στην Ελλάδα αντιθέτως το πρόβλημα ήταν τα ελλείμματα.
Ετσι στην Ελλάδα, ακόμα και αν επιβαλλόταν φόρος 10% σε όλες τις καταθέσεις, θα συγκεντρωνόταν ένα ποσό της τάξεως των 15-20 δισεκατομμυρίων. Δεν θα επαρκούσε δηλαδή ούτε καν για τη χρηματοδότηση του ελλείμματος μιας χρονιάς - το 2009 το έλλειμμα έφτασε σχεδόν τα 30 δισεκατομμύρια.
Με άλλα λόγια, και θα είχαμε επιβάλει έναν φόρο που θα έπνιγε περισσότερο τις τράπεζες και τη ρευστότητα και θα είχαμε αναγκαστεί να πάρουμε μέτρα λιτότητας για να περιορίσουμε το έλλειμμα. Οπως έχει χαρακτηριστικά ειπωθεί, ακόμα και αν μας χάριζαν όλο το χρέος, χωρίς μέτρα θα το είχαμε ξαναδημιουργήσει μέσα σε μία δεκαετία!
Η Κύπρος όμως; Τα προβλήματά της είναι αποτέλεσμα της απρονοησίας της κυβέρνησης Χριστόφια, που μέσα από τις ιδεολογικές της παρωπίδες όχι μόνο δεν είδε εγκαίρως την επερχόμενη κρίση αλλά και όλες της οι ενέργειες -η κυπριακή εκδοχή του «λεφτά υπάρχουν»- συνέτειναν στο να την προκαλέσουν αντί να την αποτρέψουν. Ακόμα χειρότερα, αυτά έγιναν παρά τις προειδοποιήσεις της Ευρώπης και των διεθνών οίκων, που όχι μόνο τις αγνόησαν αλλά και συστηματικά υποβάθμιζαν τη σημασία τους - πάλι για ιδεολογικούς λόγους.
Αυτά ωστόσο αποτελούν ιστορία. Ηταν απαραίτητο να μπει φόρος στις καταθέσεις; Προφανώς όχι. Στο κάτω κάτω και στην Ιρλανδία το πρόβλημα ήταν οι τράπεζες, τα ελλείμματά τους ωστόσο καλύφθηκαν από το Δημόσιο χωρίς να θιγούν οι καταθέτες. Είναι σαφές ότι η απόφαση για την Κύπρο εμπεριέχει και μια διάσταση «τιμωρίας», καθώς θεωρήθηκε ότι αποτέλεσε καταφύγιο για τα μαύρα χρήματα Ρώσων ολιγαρχών. Θα κληθούν λοιπόν και αυτοί να καταβάλουν μέρος της ζημιάς.
Κάτι τέτοιο είναι σίγουρα θετικό. Μπορεί να αποδειχθεί όμως καταστροφικό για την Κύπρο, αν υπονομεύσει μακροπρόθεσμα το τραπεζικό της σύστημα και ιδιαίτερα επικίνδυνο για όλο τον Νότο -και κατεξοχήν για την Ελλάδα- αν επαναφέρει την αβεβαιότητα για τις καταθέσεις. Είναι απορίας άξιον πώς οι ηγέτες της Ευρωζώνης ουσιαστικά πριμοδοτούν τις αντιευρωπαϊκές δυνάμεις και συνεχίζουν τους πειραματισμούς, όταν το ευρώ εξακολουθεί να βρίσκεται υπό αμφισβήτηση.
Δεν ήταν μόνο τιμωρία ωστόσο. Στην Ευρώπη κερδίζει έδαφος η άποψη πως στις περιπτώσεις χρεοκοπίας των τραπεζών το κόστος πρέπει να πέφτει στους επενδυτές και όχι να το φορτώνονται οι φορολογούμενοι. Το έκαναν ήδη σε μια τράπεζα της Ολλανδίας. Και από μια σκοπιά είναι πράγματι προτιμότερο, καθώς έτσι -στην Κύπρο για παράδειγμα- αποφεύγεται μια πολύ μεγαλύτερη και γενικευμένη λιτότητα. Αλλο επενδυτές όμως και άλλο μικροκαταθέτες, που ακόμα και τώρα πρέπει να γίνει προσπάθεια να εξαιρεθούν.
Κι αν η Κύπρος πει όχι; Αν ακολουθήσει το παράδειγμα της Ισλανδίας και παγώσει την κίνηση των κεφαλαίων; Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα άντεχε. Αλλά και αν άντεχε, θα είχε χάσει και πάλι το πλεονέκτημα του «παραδείσου» για τις καταθέσεις. Οπως στρώνεις κοιμάσαι...

ΕΘΝΟΣ 19/3/13

Τα συμφέροντα πνίγουν το ΕΣΥ

Ενας από τους πιο ανθεκτικούς μύθους της μεταπολίτευσης είναι ότι η υγεία πάσχει επειδή δεν υπάρχουν λεφτά. Κι όμως λεφτά υπάρχουν - ή τουλάχιστον υπήρχαν έως το 2010: η Ελλάδα ξόδευε στην υγεία ένα από τα υψηλότερα ποσοστά σε σχέση με το εισόδημά της στον κόσμο - σημαντικά πάνω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Τα χρήματα αυτά, όμως, σπαταλιούνται και γίνονται κέρδη για το παραϊατρικό κατεστημένο. Μπορεί, μάλιστα, κανείς να ισχυριστεί ότι η έκρηξη στις ιατροφαρμακευτικές δαπάνες συνέβαλε καθοριστικά στη σημερινή χρεοκοπία της χώρας.
Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Στη δεκαετία του '80, όταν ξεκινούσε το ΕΣΥ, ξοδεύαμε περίπου το 6% του ΑΕΠ για την υγεία, την ώρα που ο μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ ήταν κοντά στο 7%. Στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 2000 φτάσαμε να ξοδεύουμε το 9,5% του ΑΕΠ, ενώ ο μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ ήταν στο 9%. Ενώ, όμως, στη δεκαετία του '80 η αύξηση των δαπανών είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του μέσου όρου ζωής του Ελληνα, την τελευταία δεκαετία, τα λεφτά ξοδεύονται χωρίς κάποιο ορατό θετικό αποτέλεσμα.
Τριάντα χρόνια μετά τη γέννησή του, μπορεί κανείς να πει ότι το ΕΣΥ ήταν ίσως η πιο σημαντική και πιο ανθεκτική θεσμική μεταρρύθμιση του ΠΑΣΟΚ. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, είναι και ο μεγάλος ασθενής. Οι πολίτες εκφράζουν έντονη δυσαρέσκεια για την ποιότητα των υπηρεσιών, ενώ οι γιατροί διαμαρτύρονται για τις συνθήκες εργασίας και τους όρους κάτω από τους οποίους αναγκάζονται να παρέχουν την ιατρική φροντίδα.
Το παράδοξο είναι, όπως σημειώνει ένας από τους πρωτεργάτες του συστήματος, ο κ. Αρης Σισσούρας, στο βιβλίο του «Τα μετέωρα βήματα του ΕΣΥ», ότι οι ίδιες ακριβώς διαπιστώσεις και οι ίδιες προτάσεις για την αναβάθμισή του γίνονται από την πρώτη στιγμή της δημιουργίας του. Μέχρι και σήμερα, ωστόσο, παραμένουν γράμμα κενό.
Οι λόγοι πολλοί. Ο κυριότερος, όμως, είναι ότι οι ίδιοι οι φορείς της μεταρρύθμισης αντιδρούν. Αντί να σχηματιστεί μια συμμαχία για την αναβάθμιση του ΕΣΥ, έχουν επικρατήσει στενά και συχνά λάθος εννοούμενα συμφέροντα.
Οι πολίτες έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους και οι εκπρόσωποί τους -τα ασφαλιστικά ταμεία- προτάσσουν συντεχνιακές αντιλήψεις αντιδρώντας, για παράδειγμα, στην ενοποίηση των κλάδων υγείας και επιδιώκοντας ο καθένας να διατηρήσει τα δικά του προνόμια.
Οι γιατροί πάλι -το πρωτοπόρο κίνημα των γιατρών που στήριξαν τη δημιουργία του ΕΣΥ το χαρακτηρίζει ο κ. Σισσούρας- απέσυραν στην πλειονότητά τους τη στήριξή τους. Αλλοι γιατί οι συνθήκες λειτουργίας τούς απογοήτευσαν, άλλοι, ωστόσο, επειδή αξιοποιούν τις δυσλειτουργίες του ΕΣΥ για δικό τους οικονομικό όφελος. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 36% των ασθενών δηλώνει ότι πλήρωσε φακελάκι, ενώ το συνολικό ποσό που καταβάλλεται παράνομα είναι της τάξεως των 200 εκατομμυρίων ευρώ.
Παράλληλα με τις ομάδες αυτές υπάρχουν, βέβαια, και οι ομάδες «πίεσης και συμφερόντων» -οι εκπρόσωποι της ιατρικής και φαρμακευτικής βιομηχανίας- που λειτουργούν σε συνδυασμό με «εσωτερικές» ομάδες του ΕΣΥ, κυρίως δηλαδή γιατρούς.
Σε ακραίες περιπτώσεις, τα αποτελέσματα αυτής της σύμπλευσης μπορεί να εκδηλώνονται με τα σκάνδαλα που έρχονται στο φως με τις υπερτιμολογήσεις, για παράδειγμα, των ορθοπεδικών υλικών. Ενα πιο σοβαρό στοιχείο που σημειώνει, ωστόσο, ο κ. Σισσούρας είναι ότι κάτω από το πρόσχημα της «ιατρικής αυτονομίας» διαπιστώνει κανείς την «επικράτηση και δράση των συμφερόντων πάνω στις πολιτικές υγείας και στη διαχείριση των προμηθειών».
Ο ανορθολογικός τρόπος αξιοποίησης των δαπανών για την υγεία, αλλά και η έκρηξη του κόστους της περίθαλψης είναι οι αψευδείς μάρτυρες αυτής της αμαρτωλής σύμπλευσης. Οι αριθμοί είναι και πάλι αμείλικτοι. Η συνολική δαπάνη για την υγεία από τα 10 δισεκατομμύρια ευρώ το 2000 εκτοξεύτηκε στα 22 δισεκατομμύρια το 2007, ενώ η δαπάνη για φάρμακα από τα 2 δισεκατομμύρια στα 5,5 δισεκατομμύρια - χωρίς, φυσικά, να γίνουμε πιο υγιείς. Πάρτι κανονικό. Μόνο που στη συγκεκριμένη περίπτωση οι εντεταλμένοι από την πολιτεία φύλακες όχι μόνο δεν είχαν γνώση, αλλά έκαναν συνειδητά τα στραβά μάτια.
Οσο για την πολιτική ηγεσία έχει αποδειχθεί και αυτή αναποτελεσματική. Η «πολιτική βούληση» για την πραγματοποίηση των μεταρρυθμίσεων συνήθως απουσιάζει. Οταν και όποτε υπάρχει, αποδεικνύεται περιορισμένης διάρκειας, καθώς υπερισχύει ο φόβος ανάληψης του πολιτικού κόστους. Αλλες φορές πάλι, τα οικονομικά επιτελεία υιοθετούν μια στενόμυαλα προσέγγιση -για παράδειγμα στην προώθηση της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας- μην αναγνωρίζοντας ότι η βραχυπρόθεσμη αύξηση των δαπανών θα οδηγούσε μεσοπρόθεσμα σε σημαντική εξοικονόμηση.
Ο παράγοντας, ωστόσο, που περισσότερο αξίζει να μας προβληματίσει είναι η στάση των «προοδευτικών» δυνάμεων και των αντιπροσώπων τους. Οπως τονίζει ο κ. Σισσούρας, οι μεταρρυθμίσεις που προτείνονται «ιδεολογικά και αξιακά» έχουν καθαρά προοδευτικό και κοινωνικό χαρακτήρα. Αντιμετωπίζονται εχθρικά, ωστόσο, από τις δυνάμεις της Αριστεράς που και σε αυτή την περίπτωση αποδεικνύεται ότι στηρίζουν τη συντεχνιακή ακινησία!
Και όλα αυτά συνέβησαν σε μια περίοδο ευνοϊκού οικονομικού περιβάλλοντος, στη διάρκεια του οποίου οι δημόσιες δαπάνες και οι δαπάνες για την υγεία αυξάνονταν. Σήμερα, όμως; Πώς μπορεί να πραγματοποιηθεί η μεταρρύθμιση; Μόνο κάτω από την πίεση της τρόικας και με μεγάλο μέρος της κοινωνίας και των γιατρών απέναντι; Υπάρχει πολιτική βούληση; Αν ναι, αρκεί; Είναι προφανές ότι το παιχνίδι δεν θα κριθεί πια μόνο στον τομέα της υγείας.

Χάνουμε τρία χρόνια ζωής

Πόσο μας κοστίζει η σπατάλη των πόρων για την υγεία; Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ, περισσότερο από τρία χρόνια στο προσδόκιμο επιβίωσης. Και αυτό θα μπορούσαμε να το έχουμε επιτύχει αν τα επίπεδα αποδοτικότητας των υπηρεσιών δεν είχαν υποχωρήσει τόσο δραματικά τη δεκαετία του 2000. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ το 1990 η Ελλάδα ήταν μεταξύ της 3ης και της 5ης θέσης στον ΟΟΣΑ ως προς την αποδοτικότητα του συστήματος υγείας, το 2006 υποβιβάστηκε μεταξύ της 12ης και 18ης θέσης!

ΕΘΝΟΣ 15/3/13

Μάχη για τα προνόμια...

Η τρόικα πρέπει να καταλάβει ότι η ελληνική κοινωνία έχει φτάσει στα όρια της ανοχής της. Την απλή αυτή προειδοποίηση απηύθυνε ο κ. Φώτης Κουβέλης προς τους εταίρους μας, εκφράζοντας χωρίς αμφιβολία τα αισθήματα της συντριπτικής πλειονότητας του ελληνικού λαού αλλά και μεγάλου μέρους του κυβερνητικού συνασπισμού. Το πραγματικό ερώτημα, ωστόσο, είναι τι κάνουμε αν η τρόικα δεν θέλει να καταλάβει.
Γιατί βέβαια η διακοπή των διαπραγματεύσεων δείχνει ακριβώς αυτό. Οτι δηλαδή, παρά την κατανόηση υποτίθεται για το ζήτημα της ύφεσης, οι Ευρωπαίοι αυτήν τη στιγμή δεν είναι διατεθειμένοι να υποσχεθούν τα επιπλέον χρήματα που θα συνεπαγόταν μια χαλάρωση του προγράμματος. Τι κάνουμε λοιπόν;
Διαπραγματευόμαστε πιο σκληρά, είναι η απάντηση που δίνουν πολλοί - και όχι μόνο οι «αντιμνημονιακοί». Εδώ βέβαια ο κ. Θόδωρος Πάγκαλος θα απαντούσε ότι διαπραγματεύεσαι όταν γίνεται ένα πάρε-δώσε. Στην προκειμένη περίπτωση δεν δίνουμε τίποτα, απλώς ζητάμε περισσότερα χρήματα. Και οι Ευρωπαίοι δεν θα είχαν καμιά δυσκολία να αναβάλουν τις αποφάσεις έως ότου τελειώσουν τα χρήματά μας.
Είναι, όμως, πράγματι αυτό το πρόβλημα - το πώς διαπραγματευόμαστε δηλαδή; Ή το ότι τρία χρόνια μετά το Μνημόνιο αρνούμαστε να πάρουμε τα μέτρα εκείνα που θα μας επιτρέψουν πραγματικά να σταθούμε στα πόδια μας και να γίνουμε κύριοι του προγράμματος σταθεροποίησης;
Γιατί, μεταξύ μας, είτε τα ζητάς χωρίς φανφάρες, όπως η κυβέρνηση, είτε τα ζητάς με «τσαμπουκά» όπως λέει ότι θα έκανε ο κ. Τσίπρας -ο οποίος, όμως, αναγνωρίζει την ανάγκη χρηματοδότησης-, σε τελευταία ανάλυση ένα και το αυτό είναι: ζητάς.
Εχουμε, λοιπόν, φτάσει στα όρια της ανοχής μας; Δυστυχώς όχι. Αντιθέτως, ακόμα και αυτήν την περίοδο δίνουμε διαρκώς μάχες οπισθοφυλακών για να διατηρήσουν ορισμένοι τα προνόμιά τους σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος.
Ο κ. Ηλίας Μόσιαλος έδωσε προχθές ένα πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα. Κλαίμε και οδυρόμαστε για τη συρρίκνωση της φαρμακευτικής δαπάνης και κάθε τόσο βλέπουμε και κάποιον στα παράθυρα να υποστηρίζει ότι πεθαίνουν ασθενείς από τις ελλείψεις. Μετά τις περικοπές, ωστόσο, η φαρμακευτική μας δαπάνη είναι ίδια -ναι, ίδια- με τη δαπάνη του Βελγίου. Το οποίο, μάλιστα, καταφέρνει από το ποσό αυτό -που πλησιάζει τα 3 δισ.- να εξοικονομεί και 800 εκατ. για έρευνα! Είτε οι Βέλγοι είναι πολύ πιο υγιείς είτε συνεχίζουμε να κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας.
Αλλά και στην Παιδεία. Το υπουργείο πρότεινε αύξηση των ωρών διδασκαλίας για τους καθηγητές ώστε να καλυφθούν τα κενά, προκαλώντας αποπληξία στην ΟΛΜΕ. Σε μια δειγματοληπτική έρευνα ωστόσο που έγινε σε 8 Λύκεια, αποκαλύφθηκε ότι οι μισοί καθηγητές δεν τηρούν ούτε καν τα προβλεπόμενα ωράρια. Με την ανοχή δε των υπευθύνων, σχηματίζονται τμήματα χωρίς τον προβλεπόμενο αριθμό μαθητών μόνο και μόνο για να δημιουργηθούν τεχνητές ανάγκες καθηγητών. Κατά τα άλλα παριστάνουμε τους προοδευτικούς.
Για να μην πάμε στο σχέδιο «Αθηνά». Το οποίο, είμαι βέβαιος, θα έχει μύριες όσες αδυναμίες. Ποια μεταρρύθμιση δεν έχει προβλήματα; Οι αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών ωστόσο, τις οποίες έχουν ασπαστεί διακομματικά οι βουλευτές μας, δεν μπορεί να είναι κριτήριο ακαδημαϊκού προγραμματισμού. Κι αυτό, φυσικά, αφορά και την ηγεσία του υπουργείου.
Το πιο ωραίο, πάντως, το είπε ένας βουλευτής της αντιπολίτευσης. Να προχωρήσουν οι ενοποιήσεις, εξήγησε, όμως όχι τώρα που ο κόσμος πιέζεται! Αντί δηλαδή να κάνουμε, όπου μπορούμε, τις σχετικά ανώδυνες οικονομίες, να κόβουμε πάλι μισθούς και συντάξεις και να λέμε ότι εξαντλήσαμε τα όρια ανοχής μας!

ΕΘΝΟΣ 15/3/13

Κατά... Λούκα ευαγγέλιον

Οπως είναι γνωστό, οι μεταγραφές έχουν ρίσκο. Οι άνθρωποι του ποδοσφαίρου το ξέρουν καλά και παίρνουν τα μέτρα τους. Για παράδειγμα, όταν πας για πρωτάθλημα δεν παίρνεις παίχτη που έχει σχέση με στημένα ματς. Κάποια στιγμή θα βρεθούν τα δολάρια και θα σε εκθέσει. Οταν πάλι χτίζεις ομάδα, δεν παίρνεις κάποιον που αλλάζει σύλλογο σαν τα πουκάμισα. Θα σου φύγει. Για να μην πούμε για τους παίχτες που θέλουν απλώς να συμπληρώσουν τα ένσημα και να βγούνε στη σύνταξη. Βάρος είναι!
Τώρα στην πολιτική -λένε ορισμένοι- τα πράγματα διαφέρουν. Μόνο αμετανόητοι δογματικοί πιστεύουν ότι οι πεποιθήσεις παραμένουν αναλλοίωτες. Οι άνθρωποι αλλάζουν, οι ιδέες προχωρούν, τα προβλήματα διαφέρουν. Και στην πολιτική ωστόσο οι «μεταγραφές» έχουν ρίσκο. Και εκεί, βλέπετε, το παρελθόν μετράει.
Πάρτε για παράδειγμα την κ. Λούκα Κατσέλη ή την κ. Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου. Σήμερα φλερτάρουν τον ΣΥΡΙΖΑ, μετείχαν ωστόσο και οι δύο στο τελευταίο Υπουργικό Συμβούλιο του ΠΑΣΟΚ. Δικαίωμά τους να προσφέρουν τα φώτα τους όπου θέλουν. Δεν μας οφείλουν, όμως, προηγουμένως μια εξήγηση;
Γιατί, βέβαια, κι αυτές όπως και άλλοι ψήφισαν κανονικότατα το πρώτο Μνημόνιο, το οποίο όπως όλοι πλέον γνωρίζουμε ήταν το πιο σκληρό και το πιο τιμωρητικό από όλα. Αν συντελέστηκε εξάλλου η υποθήκευση της εθνικής κυριαρχίας που τώρα πρεσβεύουν, τότε κατ' εξοχήν συντελέστηκε.
Και αν υπήρχαν κάποια περιθώρια καλύτερης διαπραγμάτευσης, όπως επίσης υποστηρίζουν, κι αυτά τότε ήταν κατά
 πολύ μεγαλύτερα. Και επειδή υπήρχε μεγάλη αβεβαιότητα για το τι σημαίνει έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ αλλά και επειδή πολλές ξένες τράπεζες ήταν φορτωμένες με ελληνικά ομόλογα.
Ολα αυτά, βέβαια, δεν έχουν μεγάλη σχέση με την πραγματικότητα - η Ελλάδα ήταν εξαρχής με την πλάτη στον τοίχο, καθώς δεν είχε να πληρώσει ούτε καν μισθούς και συντάξεις. Δεν φταίμε εμείς όμως, αυτές άλλαξαν, κατά τα φαινόμενα, γνώμη.
Θα μπορούσαν, βέβαια, να υποστηρίξουν ότι το πρώτο Μνημόνιο, καλό, στραβό, ήταν αναγκαίο. Το λάθος έγινε μετά επειδή δεν προχώρησαν οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και έτσι η οικονομία βυθίστηκε στην ύφεση. Αλλά πάλι αυτές μετείχαν στο Υπουργικό Συμβούλιο και, αν δεν μας απατά η μνήμη, ήταν κατ' εξοχήν αντίθετες στις περισσότερες από τις μεταρρυθμίσεις. Ποιος φταίει;
Και πάλι, βέβαια, τίποτα δεν είναι προς θάνατον. Αλλαξαν γνώμη, βρε αδελφέ, έκαναν λάθος αλλά τώρα είδαν το φως το αληθινό. Δικαίωμά τους. Ας μας το πούνε όμως. Και αν είναι έτσι, θα μπορούσαν ενδεχομένως να εξετάσουν την ιδέα μιας κάποιας σχετικής αγρανάπαυσης. Δεν είναι όλοι για όλα, εκτός κι αν πιστεύουν στον Μαρξ, τον Γκρούτσο Μαρξ: αυτές είναι οι ιδέες μας και αν δεν σας αρέσουν έχουμε κι άλλες!
Για να μην πούμε και το άλλο, δηλαδή - και αυτό αφορά περισσότερους πέραν των πρώην υπουργών, για παράδειγμα τους συνδικαλιστές. Ο ΣΥΡΙΖΑ υποστηρίζει διακαώς ότι οδηγηθήκαμε στη σημερινή κρίση εξαιτίας του πελατειακού κράτους που οικοδόμησε το ΠΑΣΟΚ. Και αν είμαστε αντικειμενικοί, σ' αυτό έχει κι ένα δίκιο, ανεξάρτητα αν αυτό ακριβώς το κράτος υπερασπίζεται σήμερα ο κ. Τσίπρας.
Πολύ ωραία. Αλλά ποιοι το οικοδόμησαν αυτό το κράτος; Μήπως υπουργοί του ΠΑΣΟΚ; Μήπως υπουργοί μαζί με συνδικαλιστές; Και δεν ήταν οι τελευταίοι με τις κλαδικές στα υπουργεία που ανέλαβαν να κάνουν τη βρώμικη δουλειά; Μήπως γι' αυτό είναι σήμερα βασιλικότεροι του βασιλέως; Ο ΣΥΡΙΖΑ, πάντως, είναι δικαιολογημένος. Αυτούς βρήκε, αυτούς πήρε!

ΕΘΝΟΣ 14/3/13

Οστεο - πώρωση...

Πρώτο θέμα σε μια αγγλική εφημερίδα ήταν τα... αντιβιοτικά. Οχι η τιμή τους, αλλά ο κίνδυνος σε λίγα χρόνια να τα στερηθούμε καθώς αναπτύσσονται ανθεκτικά μικρόβια. Η επικεφαλής σύμβουλος ιατρός της κυβέρνησης μάλιστα έφτανε στα όρια της κινδυνολογίας: σε 20 χρόνια, προειδοποίησε, μπορεί να πηγαίνουμε στο νοσοκομείο για επέμβαση ρουτίνας και να χάνουμε τη ζωή μας από ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις.
Και αυτά πού; Στην Αγγλία, όπου τα αντιβιοτικά προϋποθέτουν αυστηρά συνταγή γιατρού, θέλουν όμως ακόμα πιο αυστηρές διαδικασίες. Κι αυτό παρά το ότι οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις μειώθηκαν κατά 80% την τελευταία δεκαετία - εξακολουθούν όμως να προκαλούν 5.000 θανάτους τον χρόνο, οι μισοί από βακτήρια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά!
Μέσα στην κρίση, θα μου πείτε, τα αντιβιοτικά σε μάραναν. Αλλά βέβαια ακριβώς γι' αυτό. Από τη μια μεριά, βλέπετε, φωνάζουμε γιατί η φαρμακευτική δαπάνη πενταπλασιάστηκε, τα αντιβιοτικά όμως όπως είναι γνωστό εξακολουθούν να δίνονται σχεδόν ελεύθερα. Επειδή όμως θα θιγούν συμφέροντα εταιρειών και φαρμακοποιών, μόνο σποραδικές φωνές ακούμε αλλά επί της ουσίας τίποτα.
Και φυσικά τίποτα και από το υπουργείο Υγείας, που ποτέ δεν επεξεργάστηκε και πολύ περισσότερο δεν εφάρμοσε μια ολοκληρωμένη πολιτική για το θέμα. Αλλά και πάλι εδώ καταφέραμε να είμαστε η μόνη χώρα στην Ευρώπη που δεν μπόρεσε να περιορίσει το τσιγάρο -για τα συμφέροντα, υποτίθεται, των εστιατόρων και των μπουζουξίδικων τρομάρα μας-, με τις φαρμακευτικές θα τα βάλουμε;
Και μια και είμαστε στον χώρο της υγείας, κάθε χρόνο βγαίνουν οι συνδικαλιστές και διαμαρτύρονται -σωστά- για τα κλειστά κρεβάτια στις εντατικές, που κοστίζουν ζωές. Πότε όμως μας είπαν για τους χιλιάδες θανάτους από τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις;
Πότε μάθαμε τα πραγματικά στοιχεία -πέραν του ότι είμαστε μια χώρα με τις χειρότερες επιδόσεις στην Ευρώπη-, πότε μπήκαν συγκεκριμένοι στόχοι μείωσής τους και πότε αναζητήθηκαν ευθύνες από τους διοικητές; Στον πατριωτισμό ενός εκάστου χωρίς τον παραμικρό δημόσιο έλεγχο. Και μιλάμε για κάτι που δεν έχει απαραιτήτως κόστος, αλλά απαιτεί πειθαρχία και αυστηρή τήρηση των κανόνων.
Και δεν είναι μόνο τα νοσοκομεία. Προχθές έγινε γνωστό ότι προχωρούν οι διαδικασίες για την επιβολή προστίμου στη χώρα μας για τις παράνομες χωματερές που εξακολουθούν να υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα. Η διαδικασία έχει ενδιαφέρον. Τις κλείνουμε γιατί μας επιβάλλει πρόστιμο η Ευρώπη. Εχουμε όμως δει ποτέ εκδήλωση διαμαρτυρίας για το ότι δεν κλείνουν; Οχι βέβαια, διαμαρτυρόμαστε μόνο για το ότι ανοίγουν νόμιμες και με τις προβλεπόμενες υγειονομικές προδιαγραφές.
Για να μην πούμε για τις επενδύσεις. Αν πιστέψουμε όσους αντιδρούν στις ανεμογεννήτριες -δεν θα τους ονόμαζα οικολόγους- έχει περίπου αφανιστεί η ορνιθοπανίδα της χώρας και έχουν γίνει στέρφα τα γιδοπρόβατα.
Κι εκεί που βασίμως ωστόσο εγείρονται αντιρρήσεις, ο λόγος των επίσημων επιστημονικών φορέων ποτέ δεν αρκεί. Οταν το ΙΓΜΕ κινδύνευε να κλείσει, η κυβέρνηση ήταν υπό κατηγορία - όταν όμως οι εκτιμήσεις του δεν συμφωνούν μαζί μας, τότε πάει κι αυτό στο πυρ το εξώτερον.
Το καλύτερο πάντως το άφησα για το τέλος. Δεν ξέρω τι προτίθεται να κάνει ο εμίρης του Κατάρ και ασφαλώς θα πρέπει να σεβαστεί το περιβάλλον. Να μην αξιοποιηθούν τα νησιά των Εχινάδων όμως γιατί κάπου εκεί έγινε η ναυμαχία της Ναυπάκτου όπου «οι ενωμένοι ευρωπαϊκοί στόλοι καταναυμάχησαν τον οθωμανικό» και η θάλασσα είναι γεμάτη «ανθρώπινα κόκαλα και κουφάρια καραβιών»; Τρελαθήκαμε τελείως;

ΕΘΝΟΣ 13.3.13

Οι λάθος προτεραιότητες!

Η συζήτηση χθες το πρωί στην τηλεόραση μπήκε κάποια στιγμή στο ζήτημα της ανεργίας. Παραδόξως, κανείς από τους συμμετέχοντες βουλευτές δεν μπήκε στον κόπο να αναφέρει καν ότι για πρώτη φορά από τον Μάιο του 2008 -για πρώτη φορά δηλαδή μέσα στην τελευταία πενταετία- υπήρξε μια οριακή έστω μείωση του ποσοστού των ανέργων. Από τον Μάιο του 2009 μάλιστα, κάθε μήνα είχαμε αύξηση της ανεργίας, σε πολλές περιπτώσεις κατά δεκάδες χιλιάδες άτομα.
Εντάξει, είναι πολύ λογικό να είμαστε επιφυλακτικοί. Ακόμα και στην κυβέρνηση αποφεύγουν να το σχολιάσουν. Και γιατί η μείωση ήταν πολύ μικρή -στα όρια του στατιστικού λάθους- αλλά και γιατί ένας μήνας δεν δημιουργεί τάση. Το πρόβλημά μας ωστόσο δεν είναι αν θα πανηγυρίσουμε, αλλά αν κάνουμε ό,τι μπορούμε για να ανακάμψει η οικονομία. Και δεν το κάνουμε.
Οι συζητήσεις με την τρόικα για μία ακόμα φορά εξαντλούνται στο αν και πόσοι δημόσιοι υπάλληλοι θα φύγουν και τι θα γίνει με τους «επίορκους». Και 15.000 να απολύονταν αύριο το πρωί όμως, το καθαρό «όφελος» δεν θα ξεπερνούσε το μισό δισεκατομμύριο. Τι θα γίνει με τον εκσυγχρονισμό της διοίκησης και κυρίως τον περιορισμό της γραφειοκρατίας, που αποτελούν τροχοπέδη των επενδύσεων, ούτε κουβέντα.
Πόσο σημαντικό είναι το θέμα; Αρκεί να θυμηθούμε ότι βασικό στοιχείο για την ανάκαμψη είναι η εξόφληση των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου - και μιλάμε για ποσά της τάξεως των 6 δισεκατομμυρίων. Μέχρι στιγμής ωστόσο έχει εξοφληθεί ένα μικρό μόνο μέρος τους, εξαιτίας κυρίως των καθυστερήσεων της διοίκησης.
Ο κρίσιμος παράγοντας για την ανάκαμψη βέβαια είναι η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Η αγορά ασφυκτιά από την έλλειψη ρευστότητας, οι τράπεζες όμως δεν δίνουν δάνεια. Κι ενώ έχει περάσει ένας χρόνος από το δεύτερο Μνημόνιο, η ανακεφαλαιοποίηση δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί. Κάποιοι σήμερα μπορεί και να έχουν μετανιώσει που δεν άφησαν την κυβέρνηση Παπαδήμου να την προχωρήσει.
Μέχρι στιγμής, η βελτίωση του κλίματος στην οικονομία οφείλεται ουσιαστικά στη συμφωνία που επιτεύχθηκε με την Ευρώπη τον Δεκέμβριο και στο τέλος της αβεβαιότητας για τη συμμετοχή μας στο ευρώ. Επέστρεψαν έτσι κάποιες καταθέσεις, μπορέσαμε να δανειστούμε φθηνότερα και από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα. Το θετικό κλίμα όμως θα εξανεμιστεί αν δεν ενισχυθεί από πραγματικές αλλαγές.
Κι όσο και αν είναι αλήθεια ότι υπάρχουν σοβαρά προβλήματα με ορισμένες τράπεζες -που πρέπει να ξεπεραστούν-, τελικά υπάρχει ένα θέμα προτεραιοτήτων. Και η πρώτη, αν όχι η μόνη προτεραιότητα δεν μπορεί να είναι άλλη από την ανάκαμψη. Εκεί και μόνο εκεί θα κριθεί η κυβέρνηση.
Στο πλαίσιο αυτό, ήταν ασφαλώς πλήγμα που μπορεί να οδηγήσει σε πρόσθετες καθυστερήσεις η παραίτηση και η αντικατάσταση του προέδρου του Ταμείου Αποκρατικοποιήσεων. Ιδίως καθώς αυτή την εποχή είναι δύσκολο να βρεθούν στελέχη πρώτης γραμμής να πλαισιώσουν το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης.
Δεν είναι μόνο οι αντικειμενικές δυσκολίες που υπάρχουν - το ότι δηλαδή λίγοι είναι διατεθειμένοι να βρεθούν στην πρώτη γραμμή του πυρός διακινδυνεύοντας να περάσουν την υπόλοιπη ζωή τους στα δικαστήρια. Είναι και η εικόνα που αποπνέει συνολικά η κυβέρνηση, από την οποία απουσιάζει κάθε αίσθηση συλλογικότητας και από κοινού συμμετοχής σε ένα σχέδιο εξυγίανσης της οικονομίας.
Κάθε υπουργός και κάθε βουλευτής μοιάζει να έχει ως κύριο μέλημα να πάρει αποστάσεις και να φυλάει τα νώτα του. Λες και είναι υπόθεση ενός ατόμου η διάσωση της χώρας!

ΕΘΝΟΣ 12.3.13

Στην ποδιά του Καραμανλή...

Τελικά, ο κ. Τσίπρας, αν δεν είχε τον κ. Λαφαζάνη, θα έπρεπε να τον εφεύρει. Μπροστά του μοιάζει μετριοπαθής περιστερά. Και ο κ. Λαφαζάνης, βλέπετε, δεν τον αφήνει σε ησυχία. Δεν έκλεισε εβδομάδα από το άνοιγμα του κ. Τσίπρα προς τους καραμανλικούς και τον κεντρώο χώρο, και βγήκε ο κ. Λαφαζάνης να τον επαναφέρει στην τάξη. Δεν φτάνει που μίλησε ξανά για κυβέρνηση με ΚΚΕ και Ανταρσύα, απέρριψε ρητά κάθε άνοιγμα προς μετριοπαθέστερους ψηφοφόρους.
Ενα τέτοιο ενδεχόμενο, είπε σε χθεσινή συνέντευξή του, θα στερούσε από τον ΣΥΡΙΖΑ τα «πιο ανήσυχα και μαχόμενα κοινωνικά του στηρίγματα». Ο νοών νοείτω. Οπως είναι γνωστό εξάλλου, ο κ. Λαφαζάνης και το αριστερό ρεύμα καλλιεργούν συστηματικά την ιδέα εξόδου από το ευρώ και τώρα προτείνουν (ξανά) κυβέρνηση με δύο κόμματα που είναι υπέρ της εξόδου και από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Κι ύστερα ο ΣΥΡΙΖΑ κατηγορεί τον Τύπο ότι κινδυνολογεί!
Με τούτα και με κείνα, η εκδήλωση για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή πήγε να γίνει εσωτερική υπόθεση της Αριστεράς. Υποτιμήθηκε έτσι μια άλλη διάσταση -εσωτερική υπόθεση της συντηρητικής παράταξης αυτή- που όμως μας αφορά όλους.
Την αντιπαράθεση δύο εκδοχών της Νέας Δημοκρατίας: την παραδοσιακή «λαϊκή» με τη φιλελεύθερη. Γιατί το τελευταίο δεκαήμερο, εκτός από αυτή την επέτειο, είχαμε και την έκδοση του βιβλίου για την τριετία της κυβέρνησης Μητσοτάκη.
Είναι ενδιαφέρον ότι και στις δύο εκδηλώσεις υποστηρίχθηκε περίπου ανοικτά ότι, αν ζούσε ο Καραμανλής ή αν η κυβέρνηση Μητσοτάκη είχε αφεθεί να ολοκληρώσει το έργο της, τότε η Ελλάδα δεν θα περνούσε όσα περνά σήμερα. Ο καθένας βέβαια μπορεί να πιστεύει ό,τι θέλει. Τέτοιου είδους προσεγγίσεις ωστόσο δείχνουν πόσο παρεξηγημένη είναι η έννοια της πολιτικής στην Ελλάδα - σαν να είναι απλώς θέμα ιδεολογίας.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, για παράδειγμα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι επιχείρησε μερικές σημαντικές αλλαγές στην απελευθέρωση της αγοράς και τις ιδιωτικοποιήσεις, ενώ ξεκίνησε μια σειρά έργων που αναβάθμισαν την Αθήνα.
Στον αντίποδα απέτυχε να δημιουργήσει μια κοινωνική συμμαχία υπέρ των αλλαγών - αντιθέτως κάνοντας σημαία τις διώξεις εναντίον του ΠΑΣΟΚ δημιούργησε ένα κλίμα πόλωσης που κόστισε ακριβά. Οσο για την εξυγίανση του δημόσιου βίου, ήταν κατεξοχήν μια κυβέρνηση που έπαιξε με επιχειρηματικά συμφέροντα.
Αυτά όμως θα είχαν ξεχαστεί αν είχε πετύχει. Το 1993 ωστόσο κληροδότησε στη νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ μια συναλλαγματική κρίση σχεδόν ομόλογη με την κρίση του 2009, με τους διεθνείς οργανισμούς να προβλέπουν επερχόμενη χρεοκοπία. Το δε πρόγραμμα σύγκλισης που είχε επεξεργαστεί το 1993 αναθεωρήθηκε πριν περάσει χρόνος, καθώς είχε πέσει έξω και στο έλλειμμα -κατά 6 μονάδες του ΑΕΠ- και στον πληθωρισμό. Οσο για το χρέος, αυξήθηκε κατά 20 μονάδες του ΑΕΠ - αν και η τότε κυβέρνηση υποστήριζε ότι οι 10 μονάδες οφείλονταν σε κρυφά χρέη του ΠΑΣΟΚ.
Η περίπτωση του Κωνσταντίνου Καραμανλή βέβαια είναι πολύ διαφορετική. Ο ίδιος ως πολιτικός, όπως όμως και άλλοι πρωθυπουργοί της μεταπολίτευσης, θα είχαν ασφαλώς αντιδράσει διαφορετικά προτού η κρίση ξεσπάσει.
Για κακή τύχη ωστόσο των καραμανλικών, η δική τους εκδοχή δοκιμάστηκε στην εξουσία την περίοδο 2004-2009 και ο κατεξοχήν κληρονόμος του καραμανλισμού είναι και ο κυρίως υπεύθυνος του σημερινού εκτροχιασμού. Στην πολιτική, βλέπετε, δεν είσαι ό,τι δηλώνεις. Είτε σε λένε Κώστα είτε Αλέξη!

ΕΘΝΟΣ 11.3.13

Οι αλχημιστές του Συντάγματος

Μπορεί να ασκήσουν οικονομική πολιτική οι συνταγματολόγοι; Το ερώτημα μοιάζει παράλογο και η απάντηση προφανής. Κι όμως δεν είναι, τουλάχιστον στην Ελλάδα, όπου ορισμένοι νομικοί θεωρούν ότι τα μέτρα της κυβέρνησης παραβιάζουν το Σύνταγμα. Εχουν αρχίσει έτσι να προτείνουν ισοδύναμα -κατά τη γνώμη τους- μέτρα αντιγράφοντας περίπου την οικονομική φιλολογία των πρωινάδικων.
Ταυτόχρονα ωστόσο -κι εδώ βρίσκεται η ουσία- αναπτύσσουν μια σειρά από θεωρίες για αλλαγές στο Σύνταγμα. Στόχος τους υποτίθεται ότι είναι η ενίσχυση της δημοκρατικής αντιπροσώπευσης. Να μην μπορεί μια κυβέρνηση να παραβιάζει το Σύνταγμα όπως πιστεύουν ότι συμβαίνει σήμερα. Στην πράξη παίζουν με τους θεσμούς - ορισμένοι μιλούν ανοικτά για συντακτική συνέλευση ή εθνοσυνέλευση, οιονεί αλλαγή του πολιτεύματος δηλαδή, που, όπως οι ίδιοι ομολογούν, μπορεί να γίνει μόνο «με επανάσταση ή πραξικόπημα».
Η αντιπαράθεση ξεκίνησε ήδη από το πρώτο Μνημόνιο, όταν επιχειρήθηκε να χαρακτηριστούν οι περικοπές αντισυνταγματικές. Πέρα από «τεχνικά» ζητήματα, η καρδιά της επιχειρηματολογίας -υπήρξε και σχετική γνωμάτευση του κ. Γ. Κασσιμάτη- ήταν ότι οι περικοπές μισθών και συντάξεων αποτελούν παραβίαση της αρχής για την προστασία της ιδιοκτησίας και της περιουσίας.
Στην ίδια λογική για το τρίτο Μνημόνιο και ύστερα από πρόσκληση του ΣΥΡΙΖΑ, ο επίσης συνταγματολόγος κ. Κ. Χρυσόγονος προσέθεσε ότι τα μέτρα είναι αντισυνταγματικά γιατί παραβιάζουν την πρόβλεψη του Συντάγματος περί προστασίας της «κοινωνικής ειρήνης».
Εχει ενδιαφέρον ότι η κοινωνική ειρήνη δεν προσβάλλεται από την κρίση αλλά από τα μέτρα για την αντιμετώπισή της. Γιατί βέβαια η κρίση, η χρεοκοπία δηλαδή της οικονομίας, δεν μπορεί να κηρυχθεί αντισυνταγματική. Ετσι, αντί να μιλήσουμε για την ασθένεια, μιλάμε για τα συμπτώματα. Και αντί να θεραπεύσουμε τον καρκίνο δίνουμε σιρόπι για τον βήχα.
Για να μείνουμε στους μισθούς και στις συντάξεις, αν το κράτος κήρυσσε στάση πληρωμών, απλώς δεν θα πληρώνονταν. Κι αν πηγαίναμε στη δραχμή -όπως ήταν τότε το διακύβευμα- θα διατηρούσαν την ονομαστική τους αξία, η πραγματική ωστόσο θα ήταν 50% κάτω. Ποιος, όμως, θα κρίνει ποια είναι η αναγκαία πολιτική για να αποφύγουμε τέτοια ενδεχόμενα; Σίγουρα όχι οι συνταγματολόγοι.
Αυτού του τύπου την προσέγγιση τη διακωμώδησε αριστουργηματικά σε κείμενό του ένας άλλος συνταγματολόγος, ο κ. Γ. Δρόσος, παραφράζοντας τον Παύλο Καλλιγά, έναν κορυφαίο Ελληνα νομικό του προηγούμενου αιώνα: ο Ελλην «μεθερμήνευε τα συντάγματα και τα πολιτεύματα και μετά ταύτα δεν ηδύνατο να εννοήσει πώς δεν εκτελούντο, ενώ ούτε εις την ορθογραφίαν ούτε εις την φρασεολογίαν δεν υπήρχε λάθος».
Που πάει να πει, βέβαια, ότι δεν αρκεί να νομοθετήσει κανείς τους μισθούς και τις συντάξεις αν δεν υπάρχουν τα πραγματικά δεδομένα στην οικονομία για να τους υποστηρίξουν. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς οικονομολόγος για να το καταλάβει. Οπως όμως σημειώνει ο κ. Δρόσος, χρησιμοποιώντας μια φράση του Αριστόβουλου Μάνεση, μετά τη δικτατορία το συνταγματικό δίκαιο βιώθηκε ως «τεχνική της πολιτικής ελευθερίας», ενώ η δημοκρατική αρχή συνοψίστηκε στο ότι «ο λαός, ως κυρίαρχος, δύναται να θέλει οτιδήποτε, αρκεί ότι το θέλει».
Η Ιστορία μάς έχει δείξει ότι αυτό δεν ισχύει. Κανείς δεν μπορεί να κάνει ό,τι θέλει και τα «κεκτημένα» μπορεί να αποτελούν ωραίο συνδικαλιστικό επιχείρημα, η οικονομική ανάγκη ωστόσο τα έχει σαρώσει επανειλημμένως. Οσο για την επίκληση του λαού, ο συνταγματολόγος κ. Ν. Αλιβιζάτος στο βιβλίο του «Το Σύνταγμα και οι εχθροί του» μεταφέρει ένα εξόχως διαφωτιστικό απόσπασμα από ομιλία του Χίτλερ: «Ενας μόνον εκπρόσωπος της γερμανικής κυριαρχίας υπάρχει σήμερα, ο ίδιος ο λαός»!
Κι είναι ακριβώς στο όνομα του λαού που προτείνονται μια σειρά από αλλαγές, άλλες μετριοπαθείς άλλες ριζοσπαστικές που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια ριζική ανατροπή των θεσμικών ισορροπιών με απρόβλεπτα αποτελέσματα.
Να μείνουν όλα όπως έχουν λοιπόν; Δεν χρειάζεται καμία αλλαγή; Ασφαλώς όχι. Ολοι συμφωνούν ότι σε κάποια θέματα η αναθεώρηση είναι αναγκαία -με κορυφαίο την αλλαγή του άρθρου περί ευθύνης υπουργών- και ότι η κρίση του πολιτικού συστήματος επιβάλλει μεγαλύτερο έλεγχο της εκτελεστικής εξουσίας, περιορισμό των προνομίων των πολιτικών και ενίσχυση της αντιπροσωπευτικότητας με αλλαγή και του εκλογικού νόμου.
Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, πολλοί προειδοποιούν ότι είναι λάθος να φορτώνουμε τα υπαρκτά ζητήματα που αντιμετωπίζουμε στο Σύνταγμα - δεν είναι εκεί το πρόβλημα. Και επισημαίνουν ότι το Σύνταγμα του 1975 είναι ένα επιτυχημένο Σύνταγμα, το οποίο έχει επιτρέψει την ομαλή εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία. Ακόμα περισσότερο με την έναρξη της κρίσης έχει δώσει τη δυνατότητα λήψης δύσκολων αποφάσεων χωρίς να διαρραγεί η πολιτική και κοινωνική συνοχή. Κι αυτά είναι... κεκτημένα που δεν θα πρέπει να απεμπολήσουμε ελαφρά τη καρδία!

Προτάσεις που έχουν κατατεθεί

Δεν είναι εύκολο να συνοψίσει κανείς τις προτάσεις που έχουν γίνει εν όψει μιας μελλοντικής αναθεώρησης του Συντάγματος, καθώς περι­- λαμβά­νουν σχεδόν το σύνολο των θεσ­­μών. Ενδεικτικά, έχουν προταθεί:
*Η ενίσχυση των εξουσιών του Προέδρου της Δημοκρατίας (διάλυση Βουλής, παύση κυβέρνησης κ.ά.), ενδεχομένως με επαναφορά των προβλέψεων του Συντάγματος του 1975. Κάποιοι προτείνουν και την εγκαθίδρυση προεδρικού συστήματος όπως στις ΗΠΑ ή στη Γαλλία.
*Η ενίσχυση της αυτονομίας της Δικαιοσύνης με εκλογή της ηγεσίας της από τους δικαστές, καθιέρωση ασυμβιβάστων κι ακόμα πρόταση για Συνταγματικό Δικαστήριο που θα ελέγχει τη συνταγματικότητα των νόμων και των κυβερνητικών αποφάσεων.
*Η ενίσχυση της ανεξαρτησίας της νομοθετικής από την εκτελεστική εξουσία με καθιέρωση ορίου στις θητείες, μεγαλύτερα δικαιώματα στην αντιπολίτευση, ασυμβίβαστο βουλευτή και υπουργού.
*Η ενίσχυση της δυνατότητας άμεσης παρέμβασης των πολιτών με δεσμευτικά δημοψηφίσματα, λαϊκές νομοθετικές πρωτοβουλίες, ακόμα και ανάκληση αντιπροσώπων.
*Ο περιορισμός των προνομίων των πολιτικών με κατάργηση των ρυθμίσεων περί ευθύνης υπουρ­γών, κατάργηση ασυλιών και περιορισμό των κάθε είδους απολαβών των βουλευτών.

ΕΘΝΟΣ 10.3.13

Τα χάμστερ της λιτότητας

Δεν είπα ότι η μητέρα σου είναι χάμστερ και ο πατέρας σου μυρίζει γεροντόμουρα». Με τη μάλλον ακατανόητη αυτή φράση από τις φαρσοκωμωδίες των Μόντι Πάιθον, ο νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν κλιμάκωσε την αντιπαράθεσή του με τον αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ολι Ρεν. Μια αντιπαράθεση που πήρε τα χαρακτηριστικά προσωπικής βεντέτας. Αφορούσε ωστόσο τη λιτότητα και τη λανθασμένη οικονομική πολιτική στην Ευρωζώνη - τουλάχιστον όπως υποστηρίζει ο Κρούγκμαν. Και τα στοιχεία δείχνουν ότι μάλλον έχει δίκιο.
Αυτό που υποστηρίζει, και μαζί του συμφωνούν πολλοί οικονομολόγοι, είναι ότι τα πραγματικά οικονομικά στοιχεία δεν δικαιολογούν όλη αυτή την υστερία με το χρέος. Και επισημαίνει ότι μετά την παρέμβαση Ντράγκι και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας οι αγορές ησύχασαν.
Αντιθέτως, η λιτότητα έχει οδηγήσει σε στασιμότητα και έκρηξη της ανεργίας, απειλεί δε να τραυματίσει μακροπρόθεσμα την ευρωπαϊκή οικονομία μέσω ενός φαινομένου για το οποίο οι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν την ελληνική λέξη «υστέρηση». Το γεγονός δηλαδή ότι όσο παραμένουν ανενεργά ένα μέρος του κοινωνικού κεφαλαίου και των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού χάνονται οριστικά, περιορίζοντας τις παραγωγικές δυνατότητες στην οικονομία.
Στο επίκεντρο της συζήτησης βρίσκεται μια τεχνική διαμάχη για τα επιτόκια. Οι «austerians», όπως αποκαλούνται οι οπαδοί της λιτότητας, υποστήριζαν ότι οι προσπάθειες αναθέρμανσης της οικονομίας θα οδηγούσαν σε αύξηση των επιτοκίων ακυρώνοντας τις ενέσεις στη ζήτηση. Κάτι τέτοιο ωστόσο δεν συνέβη ούτε στις ΗΠΑ αλλά ούτε και στην Ευρώπη, όπου τα διαβόητα «σπρεντ» έπεσαν μετά την παρέμβαση Ντράγκι. Οπερ έδει δείξαι!
Το ξέραμε βέβαια. Αυτό ακριβώς υποστήριζε η Ελλάδα το 2009, όταν ματαίως ζητούσε από την Ευρώπη να εκδώσει ευρωομόλογα. Υποστηρίζαμε τότε ότι η Ευρώπη με χρέος στο 80% του ΑΕΠ ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση από τις ΗΠΑ της οποίας το χρέος είναι στο 100%.
Και άρα η επίθεση των αγορών δεν αφορούσε την πραγματική οικονομία αλλά το κατά πόσον η Ευρωζώνη είναι σε θέση να αντιδράσει αποφασιστικά και συντονισμένα. Είχαμε δίκιο.
Τέλος της συζήτησης λοιπόν; Δυστυχώς όχι. Γιατί, ενώ στο σύνολό τους τα οικονομικά της Ευρώπης είναι καλά, δεν ισχύει το ίδιο για όλες τις χώρες. Κι αυτό που ουσιαστικά λέει η Μέρκελ είναι ότι οι Γερμανοί δεν είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν το κόστος των «απείθαρχων» Νοτίων.
Η Γερμανία βέβαια κερδίζει πολλαπλά από τον Νότο - με εξαγωγές αλλά και από τη χαμηλότερη τιμή του ευρώ που κάνει τα προϊόντα της φτηνότερα και πιο ανταγωνιστικά. Η ίδια η Γερμανία άλλωστε -που είχε πάντως κάνει εγκαίρως τις μεταρρυθμίσεις της-, όταν χρειάστηκε στην κρίση του 2008, όχι μόνο δεν υιοθέτησε πολιτικές λιτότητας, αλλά αντιθέτως ήταν πολύ πιο «κεϊνσιανή» από άλλες χώρες.
Αλλα κάνει στη χώρα της η Ανγκελα Μέρκελ κι άλλα διδάσκει σε μας δηλαδή; Ως έναν βαθμό ναι. Μόνο που το κάνει κυρίως για πολιτικούς λόγους. Πιστεύει ότι οι ψηφοφόροι της θα υποστηρίξουν την ενοποίηση μόνο αν πεισθούν ότι θα είναι μια αναμορφωμένη και πειθαρχική Ευρώπη την οποία δεν θα χρειάζεται να πληρώνουν.
Η εμπειρία δείχνει ότι πρόκειται για μια πολύ επικίνδυνη στρατηγική. Και ότι η λιτότητα όχι μόνο δεν βοηθά, αλλά αντίθετα απειλεί να καταστρέψει την ευρωπαϊκή ενοποίηση και να προκαλέσει κοινωνική έκρηξη. Μια Ευρώπη χωρίς αλληλεγγύη δεν έχει μέλλον. Και είναι η τραγωδία της Ευρώπης το ότι οι Γερμανοί, που διεκδικούν την ηγεσία της, δεν θέλουν να το καταλάβουν.

ΕΘΝΟΣ 9.3.13

Ντράπηκα πρώτη φορά...

Πριν από λίγες ημέρες συναντήθηκα στα γραφεία του «Εθνους» με μια ομάδα φοιτητών που σπουδάζουν Πολιτικές Επιστήμες στο Παρίσι. Ηταν στην Αθήνα για μια εργασία τους για τις επιπτώσεις της κρίσης στην Ελλάδα. Ανάμεσά τους ήταν παιδιά από πολλές χώρες της Ευρώπης, λευκοί, μαύροι, μελαψοί, όπως είναι πια πολύχρωμες οι ανοικτές κοινωνίες μας. Για πρώτη φορά στη ζωή μου ένιωσα ντροπή για τον τόπο μου, όταν χρειάστηκε να τους εξηγήσω κοιτώντας τους στα μάτια για τα κρούσματα ρατσισμού που αυξάνονται ανησυχητικά.
Μια ημέρα αργότερα ήρθε στη δημοσιότητα το ντοκιμαντέρ της αγγλικής τηλεόρασης με όλη αυτή την κουλτούρα του ναζιστικού υποκόσμου για φούρνους και σαπούνια, ξαφνιάζοντας ακόμα και μας ίσως για τον κυνισμό και το μίσος των μελών της Χρυσής Αυγής. Τα ποσοστά της ωστόσο στις δημοσκοπήσεις παραμένουν αμείωτα.
Ολη αυτή η φιλολογία περί αντιφασιστικού μετώπου αποδεικνύεται τελείως αναποτελεσματική. Ετσι κι αλλιώς είναι υποκριτική. Είναι χαρακτηριστική η εμπειρία ενός από τους καλύτερους σκηνοθέτες μας, του Κωνσταντίνου Γιάνναρη. Πήρε μέρος πρόσφατα σε μια αντιρατσιστική διαδήλωση αλλά όπως είπε ούτε που κατάλαβε ότι ήταν τέτοια: «Ολο για τη Μέρκελ φώναζαν».
Για να μη θυμηθούμε τους κουκουλοφόρους που προπηλάκισαν προχθές τον δήμαρχο της Αθήνας Γ. Καμίνη στο Λονδίνο κατηγορώντας τον ότι είναι ναζί και συνοδοιπόρος της Χρυσής Αυγής. Μωραίνει Κύριος...
Με τούτα και με κείνα, θα πρέπει να είναι σαφές ότι τα πολιτικά κόμματα και οι κινήσεις είναι μάλλον ακατάλληλα για να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο της Χρυσής Αυγής. Στερούνται της έξωθεν καλής μαρτυρίας και συνήθως προτάσσουν τη δική τους στενή ατζέντα.
Είναι απείρως πιο αποτελεσματικές πρωτοβουλίες της ίδιας της κοινωνίας - τα αριστουργηματικά φιλμάκια για παράδειγμα που κυκλοφόρησαν από την Ελληνική Ενωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου με αφορμή τον νόμο για την ιθαγένεια. Και βέβαια, όσο κι αν κάποιους τους ξενίζει, είναι καθήκον και υποχρέωση της Εκκλησίας να πάρει πρωτοβουλίες.
Ασφαλώς δεν είναι δουλειά της να εμπλακεί σε πολιτικές αντιπαραθέσεις. Είναι όμως και δική της υπόθεση η αντίσταση στη βαρβαρότητα. Και ειδικά σ' αυτό το θέμα ο λόγος της μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα σημαντικός. Ηδη μέσα από τα συσσίτια, μαζί με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, έχει αναδειχθεί σε έναν από τους πιο βασικούς πυλώνες κοινωνικής προστασίας, καθώς το κράτος ουσιαστικά απουσιάζει. Ο ρόλος της ωστόσο είναι και πνευματικός.
Κάποιοι ιεράρχες έχουν ήδη μιλήσει - ο Σιατίστης, ο Μεσσηνίας, ο Κορίνθου, ο Δημητριάδος, ο Ναυπάκτου, ο Δωδώνης, ο Φθιώτιδος ο Χαλκίδας αλλά και ο Ανθιμος Θεσσαλονίκης. Οι περισσότεροι όμως έχουν σιωπήσει και κάποιοι, ευτυχώς λίγοι, έχουν συμπλεύσει με τη Χρυσή Αυγή. Χρειάζεται λοιπόν να εκπέμψει ένα ξεκάθαρο μήνυμα κατά της μισαλλοδοξίας.
Θα μπορούσε ενδεχομένως να την παραδειγματίσει και ένα ιστορικό προηγούμενο από τη γειτονική Βουλγαρία, όπου χάρη στη σθεναρή αντίσταση κυρίως της Εκκλησίας αλλά και ορισμένων πολιτικών κατάφεραν στη διάρκεια του πολέμου να προστατέψουν το σύνολο σχεδόν των εβραίων της χώρας - οι μόνοι από την υπό τους ναζί Ευρώπη οι οποίοι γλίτωσαν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Τότε ο μητροπολίτης Κύριλλος του Πλόβντιβ είχε απειλήσει να πέσει στις γραμμές του τρένου για να εμποδίσει τη μεταφορά των εβραίων. Τέτοιος ηρωισμός δεν είναι αναγκαίος σήμερα. Αυτός ωστόσο είναι ένας παραπάνω λόγος για τον οποίο η σιωπή δεν επιτρέπεται!

ΕΘΝΟΣ 8.3.13

Τσάβες, άγγελος και διάβολος

Αθελά του ίσως ο Ούγκο Τσάβες είχε πάρει μέρος στην πολιτική αντιπαράθεση στην Ελλάδα γύρω από το Μνημόνιο. Η εικόνα που έχουμε γι' αυτόν περνά ασφαλώς και μέσα από το ταξίδι του Αλέξη Τσίπρα, όταν για ένα διάστημα ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ φάνηκε να υπολογίζει στο πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα ως απάντηση σε έναν ενδεχόμενο οικονομικό αποκλεισμό της Ελλάδας αν ποτέ το κόμμα του πραγματοποιούσε όσα (τότε;) υποστήριζε.
Εντάξει αυτή ήταν η ολίγον οπερετική πλευρά της. Γιατί κατά άλλα ο Τσάβες αποτελούσε ένα πρότυπο λαϊκού ηγέτη όχι μόνο για τους οπαδούς του στη Βενεζουέλα, αλλά και για πολλούς προοδευτικούς σε ολόκληρο τον κόσμο. Τον θαύμαζαν για τη στήριξη που παρείχε στους φτωχούς της χώρας του, αλλά και για το θάρρος του να σηκώσει το ανάστημά του απέναντι στις ΗΠΑ.
Οι αντίπαλοί του, όχι άδικα, τον κατηγορούσαν για το ότι συγκέντρωσε τις εξουσίες στο άτομό του και περιόρισε τα δημοκρατικά δικαιώματα. Αλλά, βέβαια, ο Ούγκο Τσάβες είχε διαδεχτεί ένα πολύ χειρότερο και διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα, στο οποίο πάνω από το 50% των πολιτών ήταν κάτω από το όριο της φτώχειας.
Στη διάρκεια της θητείας του μείωσε το ποσοστό της φτώχειας στο 27%, ξεκίνησε ένα πρόγραμμα-μαμούθ για 3 εκατομμύρια εργατικές κατοικίες και μείωσε εντυπωσιακά τις εισοδηματικές ανισότητες.
Αγιος ή διάβολος λοιπόν; Στην πραγματικότητα ο Ούγκο Τσάβες ανήκει σε μια παράδοση λαϊκιστών πολιτικών της Λατινικής Αμερικής, δεξιών και αριστερών, που κυριάρχησαν κυρίως στις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Ο τελικός λογαριασμός δεν τους κολακεύει ιδιαίτερα.
Στη δεκαετία του '50 το κατά κεφαλήν εισόδημα στη Λατινική Αμερική ήταν δυόμισι φορές μεγαλύτερο από τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας. Σήμερα η εικόνα έχει αντιστραφεί. Κι ενώ το εισόδημα των ασιατικών τίγρεων έχει υπερδιπλασιαστεί, στη Λατινική Αμερική έχει αυξηθεί πολύ λιγότερο. Στη δεκαετία του '80 μάλιστα μειώθηκε!
Καθοριστικός παράγοντας της καθυστέρησης ήταν τα μεγάλα ελλείμματα και οι συνακόλουθες κρίσεις, που, ανάμεσα σ' άλλα, αποθάρρυναν τις ξένες επενδύσεις. Η μεγάλη εγκληματικότητα, η αναποτελεσματικότητα του κράτους αλλά και η αδυναμία να υιοθετήσουν παραγωγικά μοντέλα υψηλής τεχνολογίας έπαιξαν εξίσου σημαντικό ρόλο. Οπως και η εσωστρέφεια, που στέρησε από την περιοχή εξαγωγές και πολύτιμο συνάλλαγμα.
Την τελευταία δεκαετία, ωστόσο, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής, με πρώτη τη Βραζιλία, έχουν αλλάξει κατεύθυνση, έχουν συμμορφώσει τα οικονομικά τους και έχουν επιστρέψει σε ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης.
Μέσα σ' ένα τέτοιο πλαίσιο τα όρια της πολιτικής του Τσάβες γίνονται πιο ορατά. Ετσι οι ρυθμοί ανάπτυξης στη Βενεζουέλα είναι χαμηλότεροι από τον μέσο όρο της Λατινικής Αμερικής και ο πληθωρισμός στο 23%, πολλαπλάσιος - ο μέσος όρος είναι κάτω από 5%. Ακόμα και στην καταπολέμηση της φτώχειας «καπιταλιστικές» οικονομίες -όπως του Περού- έχουν επιδείξει καλύτερα αποτελέσματα. Κι αυτό παρά το ότι δεν έχουν πετρέλαιο - τα αποθέματα της Βενεζουέλας είναι από τα μεγαλύτερα στον κόσμο και η τιμή του πετρελαίου έχει δεκαπλασιαστεί από τότε που εξελέγη ο Τσάβες.
Στην πραγματικότητα ο Τσάβες έχτισε τη δημοτικότητά του πάνω στο πετρέλαιο, αφήνοντας την υπόλοιπη οικονομία να μαραζώσει. Είναι ενδεικτικό ότι ενώ το 1999 το πετρέλαιο αποτελούσε το 77% των εξαγωγών της Βενεζουέλας, το 2011 είχε φτάσει το 96%! Με αυτήν την έννοια, ακόμα και για τον χώρο της Λατινικής Αμερικής, που σήμερα μπαίνει δυναμικά στο διεθνές οικονομικό γίγνεσθαι, ο Τσάβες ήταν ένας πολιτικός από το παρελθόν!

ΕΘΝΟΣ 7.3.13

Σκορπο-φόροι

Οι ανακοινώσεις του ΣΥΡΙΖΑ για τη φορολογία ήταν μια αξιέπαινη ασφαλώς προσπάθεια τετραγωνισμού του κύκλου. Η αξιωματική αντιπολίτευση, βλέπετε, επιδιώκει να αυξήσει τους φόρους που πληρώνουμε προκειμένου να χρηματοδοτηθεί ο δημόσιος τομέας και επιπλέον να αυξήσει τους άμεσους φόρους ώστε να μειωθεί ο ΦΠΑ. Ταυτόχρονα όμως θέλει να μην κατηγορηθεί ότι στηρίζει μια φορομπηχτική πολιτική.
Πώς τα συμβιβάζει; Πολύ απλά με ορισμένα δοκιμασμένα -και από άλλα κόμματα είναι αλήθεια- τεχνάσματα. Το πιο βασικό είναι να αποφύγεις συγκεκριμένους αριθμούς. Μπορείς έτσι να κόβεις και να ράβεις χωρίς κανείς να μπορεί να ελέγξει την αξιοπιστία των υπολογισμών σου.
Τώρα, η αλήθεια είναι ότι λίγο το παράκανε. Προβλέπει μια σειρά απαλλαγών που θα κοστίσουν ακριβούτσικα. Καταργείται, για παράδειγμα, ο φόρος στα ακίνητα ως τα 300.000 ευρώ, επανέρχεται το αφορολόγητο στα 12.000 ευρώ και ξαναρυθμίζονται τα χρέη προς την Εφορία.
Πόσο κοστίζουν αυτά, κανείς δεν ξέρει. Να θυμηθούμε ωστόσο ότι κοντά 500.000 ελεύθεροι επαγγελματίες δήλωναν εισόδημα κάτω από το αφορολόγητο των δώδεκα χιλιάδων. Ο Φόρος Μεγάλης Ακίνητης Περιουσίας εξάλλου, τον οποίο ουσιαστικά θέλει να επαναφέρει ο ΣΥΡΙΖΑ, απέδιδε λιγότερα από 500 εκατομμύρια την ώρα που το «χαράτσι» προβλέπεται να αποδώσει 3 δισεκατομμύρια ευρώ.
Αυτό είναι όλο; Οχι βέβαια. Διότι δεδηλωμένος στόχος του ΣΥΡΙΖΑ είναι να μειωθούν οι έμμεσοι φόροι, γι' αυτό και προτείνεται η μείωση του συντελεστή του ΦΠΑ από το σημερινό 23%. Πόσο θα κοστίσει, και πάλι δεν γνωρίζουμε - όλα μαζί ωστόσο είναι κάποια? λίγα δισεκατομμύρια. Το χειρότερο είναι ότι δεν γνωρίζουμε από πού θα προέλθουν τα έσοδα που θα χαθούν.
Η μόνη συγκεκριμένη αναφορά είναι στον φόρο των μεγάλων -ό,τι μικρό εξαιρείται- επιχειρήσεων, για τον οποίο αναφέρεται ότι από 0,8% του ΑΕΠ που αποδίδει σήμερα θα πρέπει να ανέλθει στον ευρωπαϊκό μέσο όρο που είναι 2,3%. Ποσό που θα αντιστοιχούσε σε περίπου 3 δισεκατομμύρια. Μόνο που στην ίδια γραμμή επισημαίνεται ότι η μείωση αυτή παρατηρήθηκε μέσα στην τελευταία δεκαετία. Πιθανότατα δηλαδή οφείλεται στην ύφεση και άρα η προσδοκία για έσοδα από επιχειρήσεις στα πρόθυρα κλεισίματος είναι μάλλον ουτοπική.
Από εκεί και πέρα, στο κείμενο είναι διάσπαρτες οι αναφορές στην αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και της φοροαποφυγής - πάντα χωρίς συγκεκριμένους αριθμούς. Θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και ευχολόγιο αν δεν προέβλεπαν δύο νέες -αυτές έλειπαν- υπηρεσίες, πέραν του ΣΔΟΕ. Μία για να ελέγχει το «πόθεν έσχες» όλων των φορολογουμένων και μία για τον εντοπισμό αδήλωτων περιουσιακών στοιχείων.
Μπορεί βέβαια κανείς να ισχυριστεί ότι η παρουσίαση βασικών αρχών της φορολογικής πολιτικής δεν είναι αναγκαίο να μπαίνει σε αριθμούς. Υπάρχει ωστόσο μια αναντιστοιχία. Γιατί ένα τέτοιο επίπεδο γενικότητας δεν συμβαδίζει με διάφορες τεχνικές λεπτομέρειες - για παράδειγμα ειδική δήλωση που θα συμπληρώνουμε για αμφισβητούμενα περιουσιακά στοιχεία! Σε τέτοιο βαθμό που υποψιάζεται κανείς ότι το κείμενο συντάχθηκε από την κλαδική οργάνωση φοροτεχνικών χωρίς την παραμικρή σύνδεση με την οικονομική πολιτική. Κι αυτό έχει τη σημασία του.
Ολα τα παραπάνω, βλέπετε, αποτελούν μια αθώα ανάγνωση ενός τεχνικού κειμένου. Προϋποθέτει δηλαδή ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα συνεχίσει τη σημερινή πολιτική της λιτότητας και μάλιστα με τα πρόσθετα μέτρα που χρειάζονται για να μηδενιστεί -τουλάχιστον- το πρωτογενές έλλειμμα.
Για οποιαδήποτε άλλη πολιτική θα μιλούσαμε για πρόσθετα έξοδα πολλών δισεκατομμυρίων και τότε οι τρύπες που εντοπίζονται θα ήταν πελώρια χάσματα. Επ' αυτών φυσικά ούτε λέξη!

ΕΘΝΟΣ 6.3.13

Η παραφιλολογία της ΑΟΖ

Πρώτος άνοιξε τον χορό ο Γιώργος Παπανδρέου -ζεϊμπέκικος παρακαλώ- με τον τότε ομόλογό του Ισμαήλ Τζεμ. Ακολούθησε ο Κώστας Καραμανλής, που άνοιξε κουμπαριές με τον Ταγίπ Ερντογάν. Και τον κλείνει ο Αντώνης Σαμαράς, ο οποίος συναντήθηκε με τον Τούρκο πρωθυπουργό στην Κωνσταντινούπολη.
Η χθεσινή συνάντηση του πρωθυπουργού -o οποίος συνοδεύεται και από γνωστούς Ελληνες επιχειρηματίες- έγινε βέβαια με λιγότερες τυμπανοκρουσίες. Αν αναλογιστούμε ωστόσο την αντιπαράθεση που προηγήθηκε στο εσωτερικό της κυβέρνησης δεν είναι λιγότερο σημαντική. Γιατί σηματοδοτεί την πρόθεση του κ. Σαμαρά να συνεχίσει την πολιτική αναζήτησης λύσεων μέσα από τον διάλογο και την αποφυγή εντάσεων που θα μπορούσαν να πάρουν απρόβλεπτες διαστάσεις.
Είναι καιρός λοιπόν να απαλλαγούμε και από αυτή την ακατανόητη παραφιλολογία περί ΑΟΖ -Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη για όσους δεν συμπαθούν τα ακρωνύμια-, η οποία με μυστηριώδη τρόπο εμφανίστηκε περίπου σαν τη μαγική λύση των προβλημάτων στο Αιγαίο. Αποκρύφτηκε επιμελώς ωστόσο ότι η οριοθέτησή της είναι απολύτως ανάλογη με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας - η οριοθέτηση της μιας ουσιαστικά συνεπάγεται και την οριοθέτηση της άλλης.
Θα λυθούν τα προβλήματα επειδή συζητάμε; Σίγουρα όχι. Ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς. Κι είναι αλήθεια ότι κατά κάποιον τρόπο ο χρόνος πια πιέζει: υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για αξιόλογα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην ευρύτερη περιοχή. Θα ήταν ασύγγνωστη αφέλεια όμως να παρασυρθούμε από γεωστρατηγικές φαντασιώσεις και να ακολουθήσουμε πολιτικές που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αποσταθεροποίηση.
Το μεγάλο πλεονέκτημα της Ελλάδας είναι ότι ανήκει στην ΕΕ -με όλα όσα αυτό συνεπάγεται. Θα ήταν αυτοκτονικό μετά την οικονομία να γίνουμε και στην εξωτερική πολιτική μέρος του προβλήματος αντί παράγοντας της λύσης.
Και μη νομίζουμε ότι αυτό το παιχνίδι είναι αποκλειστικός χώρος των ΑΝΕΛ και της εθνικιστικής Δεξιάς. Μόλις προχθές επιφανές στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ και του αριστερού ρεύματος υποστήριζε ότι με επίκεντρο την ανακήρυξη της ΑΟΖ πρέπει να εγκαταλείψουμε το δόγμα «ανήκομεν εις την Δύσιν» και να διασφαλίσουμε επαρκή αμυντική αποτρεπτική δυνατότητα - με αύξηση των εξοπλισμών άραγε; Καθόλου παράξενο που ο κ. Λαφαζάνης μέμφεται τον κ. Τσίπρα που θα μιλήσει στο Ιδρυμα Καραμανλή.
Στον αντίποδα μιας τέτοιας προσέγγισης είναι βέβαια η προσπάθεια εδώ και χρόνια για προσφυγή στο Διεθνές Διαιτητικό Δικαστήριο. Οι ειδικοί συμφωνούν ότι και αυτή η λύση δεν στερείται «κινδύνων».
Οι απόψεις της Τουρκίας δεν πρόκειται να απορριφθούν στο σύνολό τους και ενδεχομένως να υπάρξουν και ορισμένες σοβαρές παραχωρήσεις. Ετσι κι αλλιώς όμως η Τουρκία υπονομεύει και αυτή τη λύση, γιατί βέβαια τα ισχυρά επιχειρήματα -αυτά δηλαδή που στηρίζονται στο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας- είναι υπέρ της Ελλάδας.
Με αυτή την έννοια οι προσπάθειες αναθέρμανσης των σχέσεων της Τουρκίας με την ΕΕ είναι μια θετική εξέλιξη και για την Ελλάδα. Γιατί αποτελεί μια πρόσθετη πίεση προς την Τουρκία να αποδεχθεί τους θεσμικούς κανόνες της Ενωσης και τους κανόνες της καλής γειτονίας. Αλλά και ένα κίνητρο, να καταλήξει σε συμφωνία με την Ελλάδα προκειμένου να ολοκληρωθούν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της.
Είναι μάλλον απίθανο να συζήτησαν τα θέματα αυτά οι κ. Σαμαράς και Ερντογάν και πολύ περισσότερο να συζήτησαν συγκεκριμένες λύσεις. Είναι σίγουρα πρόωρο. Ετσι κι αλλιώς δεν είναι σήμερα ο καιρός που δύο ηγέτες θα μπορούσαν να κάνουν την υπέρβαση. Δεν το επιτρέπουν οι συνθήκες. Δεν είναι βέβαιο ότι υπάρχουν και οι ηγέτες!

ΕΘΝΟΣ 5.3.13

Βελούδινο διαζύγιο

Το είχε υπονοήσει αρκετές φορές στο πρόσφατο παρελθόν. Για πρώτη φορά ωστόσο ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Ευ. Βενιζέλος στην εναρκτήρια ομιλία του στο Συνέδριο το είπε τόσο καθαρά: κάποια στιγμή μέσα στο 2011 προτάθηκε στην Ελλάδα να αποδεχθεί ένα «βελούδινο διαζύγιο» με το ευρώ.
Ποιος μας το πρότεινε δεν είπε. Δεν χρειάζεται να είναι μάντης ωστόσο κάποιος για να το καταλάβει. Δεν ήταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή που υποστήριζε από την πρώτη στιγμή το αντίθετο και δεν ήταν πιθανότατα η Γερμανία καθώς η κ. Μέρκελ, αν και εξέταζε όλα τα ενδεχόμενα, ήταν εξαρχής σκληρή αλλά και υποστηρικτική.
Ο πιο λογικός υποψήφιος είναι ο κ. Σόιμπλε, εκφράζοντας μια μερίδα του γερμανικού κατεστημένου που την αποτελούσαν πολιτικοί, βιομήχανοι αλλά και στελέχη της Κεντρικής Τράπεζας του Βερολίνου. Και η θέση τους ήταν ένα μείγμα οικονομικής ανάλυσης -ότι η Ελλάδα δεν θα τα καταφέρει- και πολιτικής σκοπιμότητας - να δοθεί δηλαδή ένα μάθημα στους απείθαρχους νότιους.
Η θέση αυτή μπήκε οριστικά στο ψυγείο κάποια στιγμή μέσα στο 2012, όταν η κ. Μέρκελ πείστηκε -όταν πια η κρίση χτύπησε και την Ιταλία- πως ήταν ένα ρίσκο που δεν άντεχε να πάρει. Κι έτσι ξαφνικά ο Α. Σαμαράς -μεταμορφωμένος είναι αλήθεια- από αποδιοπομπαίος τράγος της ευρωδεξιάς έγινε το αγαπημένο παιδί της Ανγκελα, που στήριξε και με επίσημη επίσκεψη στην Αθήνα.
Δεν είναι απόλυτα σαφές γιατί ο κ. Βενιζέλος αποφάσισε να αποκαλύψει τώρα αυτή την πρόταση. Προφανώς για να δώσει το πραγματικό διακύβευμα των διαπραγματεύσεων, το πόσο κοντά δηλαδή ήμασταν στην έξοδο από την Ευρωζώνη και κατά συνέπεια γιατί η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ ακολούθησε τη συγκεκριμένη πολιτική.
Ετσι κι αλλιώς, η αποκάλυψη έρχεται στην κατάλληλη στιγμή να βάλει στοιχειωδώς μια νότα ρεαλισμού σε έναν πολιτικό διάλογο στον χώρο της Κεντροαριστεράς, που μοιάζει όλο και πιο πολύ να αποκόπτεται από την πραγματικότητα.
Πριν από λίγες εβδομάδες για παράδειγμα ορισμένοι επιφανείς πολιτικοί ζήτησαν να διώξουμε το ΔΝΤ, με ένα αστείο σκεπτικό, έτσι, για να κάνουν μπούγιο. Και προ ημερών η ΔΗΜΑΡ για τον ίδιο χωρίς αμφιβολία λόγο αλλά και για να φανεί ότι διαφέρει, ότι είναι πιο μαχητική, ζήτησε να θέσουμε θέμα αποζημίωσης για τον λάθος πολλαπλασιαστή.
Η συζήτηση για τον πολλαπλασιαστή είναι πια άγονη. Απλώς για την Ιστορία να πούμε ότι από το «λάθος» και μετά η Ελλάδα έχει πάρει πάνω από 100 δισεκατομμύρια επιπλέον σε δάνεια, το χρέος μειώθηκε μέσα στο 2012 κατά 62 δισεκατομμύρια, ο μέσος χρόνος εξόφλησής του από 2,5 χρόνια αυξήθηκε στα 16,5 χρόνια, δόθηκε περίοδος χάριτος και μειώθηκαν τα επιτόκια από 6% σε κάτω του 4%! Και έπονται ίσως και άλλα.
Αλλά βέβαια όλα αυτά δεν έχουν την παραμικρή σημασία. Γιατί οι τοποθετήσεις κομμάτων και κινήσεων πάνω στην πρόταση συνεργασίας που έκανε το ΠΑΣΟΚ δεν γίνονται με στόχο τη διαμόρφωση μιας στρατηγικής που θα μας επιτρέψει να ξεφύγουμε από τη λιτότητα και από την επιτήρηση των δανειστών. Μοναδικό τους μέλημα μοιάζει να είναι η εσωτερική πολιτική σκακιέρα, τα προσωπικά σχέδια ενός εκάστου και η εκλογική τους επιβίωση.
Δεν γνωρίζουμε βέβαια ποια είναι και τα κίνητρα του κ. Βενιζέλου. Είναι όμως καιρός η συζήτηση να γίνει με όρους πολιτικούς, όχι μικροκομματικούς. Αν σ' αυτό συμβάλλει η αποκάλυψη για το πόσο κοντά φτάσαμε σε ένα βελούδινο διαζύγιο, τότε θα είναι κέρδος για όλους!

ΕΘΝΟΣ 4.3.13