Ο Μόντι και η κρίση της δημοκρατίας

Η απάντηση σε όσους αμφισβητούν ότι λειτουργεί η δημοκρατία στην Ελλάδα θα μπορούσε να είναι απλή και με τα ίδια τα δικά τους επιχειρήματα. Οταν, για παράδειγμα, αντιδρούσαν στην κυβέρνηση Παπαδήμου και μιλούσαν, περίπου, για πραξικόπημα, υποστήριζαν ότι στη δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα, υπάρχουν εκλογές. Ε, λοιπόν, εκλογές έγιναν, δύο φορές κιόλας, πριν από έξι μήνες. Οπερ έδει δείξαι.
Αλλά φυσικά δεν είναι έτσι. Η δημοκρατία δεν νοείται ανά τετραετία. Είναι μια θεσμοθετημένη πρακτική επίλυσης των πολιτικών διαφορών που λειτουργεί σε συνεχή βάση. Ως τέτοια όμως δεν αρκούν οι τυπικές προϋποθέσεις -οι οποίες άλλωστε ικανοποιούνται-, αλλά και οι ουσιαστικές. Οι οποίες στην Ελλάδα έχουν πάψει να τηρούνται προ πολλού.
Η Δημοκρατία προϋποθέτει ένα ελάχιστο επίπεδο συναίνεσης - την αποδοχή, για παράδειγμα, της νομιμότητας. Αυτό καταστρατηγείται συστηματικά και μάλιστα με την προτροπή των κομμάτων. Από τα διόδια έως τα πανεπιστήμια και έως αυτή ακόμα τη Δικαιοσύνη κοινωνικές ομάδες επιχειρούν κάθε τόσο να επιβάλουν τον δικό τους νόμο. Η δημοκρατία προϋποθέτει επίσης ένα ελάχιστο επίπεδο αποτελεσματικότητας της διοίκησης - διαφορετικά οι νόμοι και οι αποφάσεις αποδεικνύονται κενό γράμμα. Δυστυχώς, και αυτό στην Ελλάδα είναι πλέον υπό διαπραγμάτευση. Αναξιοκρατία, διαφθορά, πελατειακό κράτος αλλά και συνδικαλιστικές εκτροπές ακυρώνουν σε μόνιμη βάση και τις πιο αυτονόητες προσπάθειες αλλαγής. Πάνω απ' όλα, ωστόσο, η δημοκρατία προϋποθέτει ένα πλαίσιο δημόσιου διαλόγου το οποίο να επιτρέπει συγκλίσεις και ευρύτερες πολιτικές συναινέσεις ανάμεσα σε πολιτικές δυνάμεις που διαφωνούν. Αυτό στην Ελλάδα έχει πια εξαφανιστεί.
Ενας πρώτος παράγοντας που εξηγεί αυτό το φαινόμενο είναι η έντονη ιδεολογικοποίηση της πολιτικής. Οταν ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ μιλά με όρους μπολσεβίκικης επανάστασης και ο αρχηγός των Ανεξάρτητων Ελλήνων για παγκόσμια διακυβέρνηση και Δ΄ Ράιχ, τα περιθώρια συνεννόησης στενεύουν. Ανάλογα φαινόμενα βέβαια υπάρχουν και σε άλλες δημοκρατίες - χαρακτηριστικό παράδειγμα το «tea party» στις ΗΠΑ, το οποίο και πάλι δυναμιτίζει τις προσπάθειες συνεννόησης οδηγώντας σε αδιέξοδο τις δημοκρατικές διαδικασίες.
Το παράδοξο είναι ότι αυτή η έντονη ιδεολογικοποίηση συμβαδίζει με έναν τρόπο διεξαγωγής του δημόσιου διαλόγου που στηρίζεται αποκλειστικά στα ατομικά - συντεχνιακά συμφέροντα έχοντας εξοβελίσει κάθε έννοια δημόσιου συμφέροντος.
Εχουμε πάψει πια να μιλάμε για πολιτικές και μιλάμε μόνο για μέτρα. Ετσι επικρατεί το παράδοξο φαινόμενο τα μέτρα για τα έσοδα να καταγγέλλονται ως φορομπηχτικά, οι περικοπές των δαπανών ως κοινωνικά άδικες και ποτέ να μην μπορούμε να βρούμε την ισορροπία. Ολα αυτά συνθέτουν ένα τοπίο στο οποίο η δημοκρατία αδυνατεί να λειτουργήσει και κινδυνεύει να εκτραπεί σε μια ατέρμονη αντιπαράθεση περί δικαιοσύνης και δίκαιης κατανομής των βαρών με βασική επωδό «να πληρώσουν οι άλλοι». Είναι εξαιτίας αυτού του αδιεξόδου που ξαφνικά στην Ελλάδα, αλλά και στην Ιταλία, βρεθήκαμε να ζητάμε από τεχνοκράτες -εξ ορισμού υποτίθεται ικανούς να αντιμετωπίσουν ορθολογικά τα προβλήματα- να βγάλουν το φίδι από την τρύπα.
Είναι λύση οι τεχνοκράτες; Φυσικά και όχι. Τα προβλήματα που έχουμε μπροστά μας είναι πολιτικά και επιζητούν πολιτικές αποφάσεις. Οι τεχνοκράτες ωστόσο δεν είναι το πρόβλημα, αλλά το σύμπτωμα. Το πραγματικό πρόβλημα είναι η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Δυστυχώς, η προστασία της δημοκρατίας δεν επιτυγχάνεται ούτε με καταγγελίες ούτε με αντιφασιστικές διαδηλώσεις, αλλά με ουσιαστικό σεβασμό στους θεσμούς, στη νομιμότητα και την αντίθετη άποψη. Από όλους!

ΕΘΝΟΣ 28/12/12