Η Κεντροαριστερά σε αναζήτηση ταυτότητας

Του Παντελη Kαψη*

Κανείς δεν γνωρίζει αν το ΠΑΣΟΚ θα καταφέρει να ξεπεράσει τη σημερινή πολιτική κρίση που αντιμετωπίζει. Αν δεν τα καταφέρει, ωστόσο, τότε είναι ασφαλώς ανάγκη να το εφεύρουμε ξανά!

Στα τριάντα και πλέον χρόνια της ιστορίας του, και παρά τις όποιες διαφωνίες μπορεί να διατυπωθούν για την πολιτική του, υπήρξε βασικός σταθεροποιητικός αλλά και μεταρρυθμιστικός παράγοντας για την πολιτική ζωή της χώρας.

Η δύναμή του, ωστόσο, ήταν και η αδυναμία του: η συνύπαρξη στο εσωτερικό του δύο διακριτών πολιτικών ρευμάτων - αν και με συχνά αλληλοκαλυπτόμενα όρια. Από τη μια πλευρά αυτό που ονομάστηκε εκσυγχρονιστικό ΠΑΣΟΚ και από την άλλη το λαϊκό, λαϊκίστικο, πατριωτικό ή βαθύ ΠΑΣΟΚ, ανάλογα με την προτίμηση του γράφοντος.

Για πολλούς, η συνύπαρξη αυτή ήταν μια ανωμαλία που εξηγεί σε μεγάλο βαθμό γιατί το ΠΑΣΟΚ ταυτίστηκε με τη διόγκωση του κράτους και την επικράτηση μιας συντεχνιακής νοοτροπίας στην πολιτική του. Αυτή η λαϊκότητα, ωστόσο, του επέτρεψε να γίνει κυρίαρχη πολιτική δύναμη όλο αυτό το διάστημα και τελικά να ταυτιστεί με ορισμένα από τα κορυφαία εκσυγχρονιστικά επιτεύγματα της μεταπολίτευσης όπως ασφαλώς είναι η ένταξη στην ΟΝΕ.

Με άλλα λόγια, ήταν μια συνύπαρξη που μέσα από διαρκείς συγκρούσεις και συμβιβασμούς είχε τελικά θετικό πρόσημο για τη χώρα. Αυτά ώς το 2009. Γιατί μετά η οικονομική κρίση οδήγησε στη ρήξη. Το ΠΑΣΟΚ σήμερα θυμίζει ασώματο κεφαλή. Μια μεταρρυθμιστική λίγο-πολύ ηγεσία χωρίς την κοινωνική της βάση η οποία μοιάζει να μετακομίζει -οριστικά;- στον ΣΥΡΙΖΑ.

Δεν είναι λίγοι μάλιστα όσοι υποστηρίζουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μοιραία θα μετεξελιχθεί σε ΠΑΣΟΚ στη θέση του ΠΑΣΟΚ. Αν το πετύχει, τότε, μας αρέσει ή όχι, θα διεκδικήσει με σοβαρές πιθανότητες επιτυχίας την εξουσία. Μια τέτοια μετεξέλιξη, ωστόσο, δεν είναι καθόλου βέβαιη.

Κατ’ αρχήν, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει μεταρρυθμιστική πτέρυγα. Δεν έχει δηλαδή τις δυνάμεις εκείνες που θα μπορούσαν να στηρίξουν ένα ρεαλιστικό πρόγραμμα διακυβέρνησης. Το καλύτερο που μπορεί να παρουσιάσει μετά την αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ, είναι ορισμένα πρόσωπα που, όπως μας αρέσει να λέμε, είναι «λογικά». Πέραν αυτού ουδέν. Οποιος έχει συζητήσει μάλιστα με στελέχη του μένει έκπληκτος με την εμμονή σε μια ξεπερασμένη μαρξίζουσα σκέψη που δεν έχει την παραμικρή σχέση με την εποχή μας. Ακόμα και σήμερα το μόνιμο μοτίβο τους είναι πόσο δικαιωμένος βγαίνει ο Μαρξ!

Το ίδιο, φυσικά, ισχύει και για τις περίφημες συνιστώσες του κόμματος οι οποίες συναγωνίζονται μεταξύ τους στην επίδειξη αγωνιστικής ή κομμουνιστικής καθαρότητας. Οσο για τις εκ του ΠΑΣΟΚ μεταγραφές, άλλοι αρθρογράφοι, μέσα από αυτές τις στήλες έχουν δείξει πόσο πολύ ταυτισμένες είναι, στη συντριπτική τους πλειονότητα, με ό,τι παλιό κουβαλούσε τόσα χρόνια το κόμμα.

Το δεύτερο διακριτό στοιχείο είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει -σχεδόν ούτε κατ’ όνομα- ευρωπαϊκή στρατηγική, και μάλιστα σε μια περίοδο κατά την οποία η τύχη της χώρας είναι απόλυτα ταυτισμένη με την τύχη της Ευρώπης. Δεν είναι τα κωμικοτραγικά του Ούγκο Τσάβες ή του Σλάβοϊ Ζίζεκ που προσδίδουν μια περιθωριακή εικόνα στον κ. Τσίπρα. Είναι πολύ περισσότερο η παντελής απουσία συμμαχιών στην Ευρώπη -εξαιρουμένων των πρώην κομμουνιστικών κομμάτων- ακόμα και η αδυναμία στοιχειώδους διαλόγου με τις δυνάμεις της Κεντροαριστεράς. Τις δυνάμεις δηλαδή που αποτελούν σήμερα τους καλύτερους φυσικούς συμμάχους της χώρας για την αντιμετώπιση της ύφεσης. Η απομόνωση του κ. Τσίπρα στην Ευρώπη φάνηκε με τον πιο ηχηρό τρόπο στην περιοδεία που έκανε στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Νόμισε ότι θα μπορούσε να ξεπεράσει επικοινωνιακά την πιο σοβαρή ίσως πολιτική του αδυναμία, κατάφερε όμως το ακριβώς αντίθετο.

Αυτά όλα, ωστόσο, αφορούν σε τελευταία ανάλυση τους θεωρητικούς. Το πολιτικό ερώτημα παραμένει: μπορεί το ΠΑΣΟΚ σήμερα να ανακτήσει τις δυνάμεις του, να επαναβεβαιώσει τον κυρίαρχο ρόλο της Κεντροαριστεράς στον χώρο των προοδευτικών δυνάμεων;

Η ηγεσία του δηλώνει ότι το πιστεύει κι έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια «αναγέννησης» του κόμματος με την ανασύσταση των οργανώσεων εκ του μηδενός. Την ίδια στιγμή, και σε παράλληλη τροχιά, ανεξάρτητες κινήσεις και ομάδες διευρύνουν τον προβληματισμό, αναζητώντας και αυτές τη νέα ταυτότητα της Κεντροαριστεράς. Ολα για καλό. Η επιτυχία του εγχειρήματος έχει ανάγκη και από νέα πρόσωπα και από νέες ιδέες.

Ας μην τρέφουμε αυταπάτες, όμως. Η Κεντροαριστερά δεν θα ανασυσταθεί από τις στάχτες της, αλλά από την πολιτική της πρόταση, σήμερα δηλαδή από τη συμμετοχή της στην κυβέρνηση. Θα ήταν αφελής και άγονα καιροσκόπος κάποιος να πιστέψει πως είναι δυνατόν η κυβέρνηση να οδηγηθεί σε αποτυχία και το ΠΑΣΟΚ να βγει ενισχυμένο. Αντίθετα, είναι δυνατόν η κυβέρνηση να πετύχει και το ΠΑΣΟΚ καθώς και η ΔΗΜΑΡ να βγουν χαμένοι. Κι αυτό θα συμβεί με βεβαιότητα αν η όποια επιτυχία δεν έχει και τη δική τους σφραγίδα.

Το ΠΑΣΟΚ δεν χρειάζεται να ανακαλύψει ξανά την Αμερική. Η σύγχρονη σοσιαλδημοκρατία στην οποία έχει ενταχθεί ήδη από την εποχή του Αντρέα, με όλα τα προβλήματά της, ανέδειξε και υπηρετεί το πιο επιτυχημένο μοντέλο διακυβέρνησης. Αυτό που προέχει σήμερα είναι η συνέπεια και η αξιοπιστία. Και βέβαια η συμμετοχή στην προσπάθεια για την επιτυχία της κυβέρνησης με όλες του τις δυνάμεις. Είναι αγώνας ζωής ή θανάτου για το ίδιο αλλά και για τη χώρα!

Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή 8.7.12