Χωρίς μετρό και μέτρο;

Αυτό που συμβαίνει στο μετρό δεν είναι φυσικά μοναδικό. Σε πάρα πολλές υπηρεσίες του δημόσιου τομέα οι απεργίες γίνονται μετά πληρωμής. Και αν στο τραμ το ποσοστό της συμμετοχής ήταν ακραίο -μόλις 3,9%-, στην ΕΡΤ πριν από έναν χρόνο δεν είχε μεταδοθεί πρόγραμμα με 13 απεργούς σε σύνολο περίπου 3.500 εργαζομένων. Για να μην πάμε στα πανεπιστήμια, βέβαια, όπου όταν παλιά απεργούσαν πληρώνονταν όλοι.
Σκάνδαλο; Σίγουρα. Αλλά και άθλια συνδικαλιστική πρακτική. Με τέτοια φαινόμενα έχει καταβαραθρωθεί η αξιοπιστία του συνδικαλιστικού κινήματος και μάλιστα σε μια περίοδο που θα περίμενε κανείς το αντίθετο. Γιατί, βέβαια, και για να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις, άλλο η απάτη και άλλο το δίκαιο μιας κινητοποίησης - και οι εργαζόμενοι στο μετρό έχουν προφανείς λόγους να προχωρούν σε κινητοποιήσεις. Είτε κάποιος συμφωνεί είτε όχι.
Ωστόσο, το φαινόμενο των ασθενών-απεργών δεν είναι τυχαίο. Αποτελεί το σύμπτωμα ενός γενικότερου φαινομένου στον δημόσιο τομέα, όπου οι εργαζόμενοι -κυρίως διά των συνδικαλιστικών τους εκπροσώπων- θεωρούν ότι ο φορέας στον οποίο εργάζονται οιονεί τους ανήκει και οφείλει κατά κύριο λόγο να υπηρετεί τα συμφέροντά τους.
Και το δημόσιο συμφέρον; Μα αυτό, σύμφωνα με την τρέχουσα ιδεολογία, αυτονοήτως εξυπηρετείται όταν προστατεύονται τα συμφέροντα των εργαζομένων, πάντοτε φυσικά με τη διαμεσολάβηση των συνδικαλιστών που απολαμβάνουν και αυτοί το κατιτίς τους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της αντίληψης είναι η αντίδραση που προκαλεί κάθε προσπάθεια αξιολόγησης των στελεχών του δημόσιου τομέα - ακόμα και σε τομείς όπου η σκοπιμότητα είναι προφανής, όπως στην παιδεία και την υγεία. Με το ιδεολόγημα ότι μεταφέρονται αντιλήψεις της αγοράς και ιδιωτικοποιείται το Δημόσιο, κάποιοι διεκδικούν το ανεξέλεγκτο και μάλιστα στη διαχείριση χρημάτων των φορολογουμένων.
Το αποτέλεσμα είναι σε μια σειρά από δείκτες να είμαστε καλύτερα από τον μέσο όρο στην Ευρώπη -π.χ. γιατροί ανά κάτοικο ή καθηγητές ανά μαθητή-, αλλά οι προσφερόμενες υπηρεσίες να είναι πολύ κατώτερες και συχνά ακριβότερες. Το πώς φτάσαμε σε αυτή την κατάσταση είναι αρκετά σύνθετο. Σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στις αντιλήψεις των πρώτων χρόνων της μεταπολίτευσης, όταν η «συμμετοχή» αντιμετωπιζόταν σαν ένα είδος πανάκειας διά πάσαν νόσον.
Στον Ανδρέα Παπανδρέου αποδίδεται μια χαρακτηριστική φράση: δώσαμε το ΕΣΥ στους γιατρούς, έλεγε, και αυτοί το απήγαγαν για το δικό τους συμφέρον. Δεν είναι μόνο η ιδεολογία, όμως. Ο τρόπος που λειτουργεί το κράτος βοηθά στη δημιουργία τέτοιων καταστάσεων. Κάθε νέος υπουργός βρίσκεται αντιμέτωπος με το δίλημμα είτε να πάει με τα νερά των εργαζομένων και να έχει το κεφάλι του ήσυχο είτε να συγκρουστεί και να κάνει τη ζωή του δύσκολη.
Αν σΕ αυτό προστεθεί και η παρεχόμενη υπόσχεση των συνδικαλιστών για εκλογική στήριξη του πρόθυμου υπουργού μαζί με τη δυνατότητα δημιουργίας πελατειακών δικτύων -με ενεργό συμμετοχή συνδικαλιστών-, τότε είναι σαφές ποια είναι η δυναμική των πραγμάτων.
Με την κατάρρευση των αμοιβών στο Δημόσιο, βέβαια, ο κύκλος αυτής της βολικής συνύπαρξης έχει σπάσει. Και δεν προβλέπεται να αναβιώσει τα επόμενα χρόνια, όσο τα δημόσια οικονομικά υποφέρουν.
Με αυτή την έννοια η δημιουργία ενός μικρού, ευέλικτου και παραγωγικού δημόσιου τομέα παραμένει όνειρο θερινής νύχτας. Ανάμεσα στα δύο ιδεολογικά άκρα -ιδιωτικοποίηση παντού και λεφτά υπάρχουν- κανένα κόμμα δεν έχει παρουσιάσει μια σοβαρή πρόταση εξυγίανσης.

ΕΘΝΟΣ 23/1/13