Ευρώ: έγινε παρεξήγηση!

Πριν από μερικές εβδομάδες συζητούσα με στέλεχος του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και τον ρώτησα αν πιστεύει πως θα μπορούσαμε να είχαμε αποφύγει το Μνημόνιο αν ο Γιώργος Παπανδρέου είχε πάρει εγκαίρως μέτρα. Η απάντησή του με ξάφνιασε: «Μα πιστεύεις ότι το πολιτικό μας σύστημα ήταν σε θέση να πάρει τέτοια μέτρα χωρίς τον καταναγκασμό του Μνημονίου;». Δεν ξέρω αν έχει δίκιο ή όχι. Σίγουρα όμως αυτή η λογική του «εξωτερικού καταναγκασμού» υπήρξε μια σταθερά σε όλη τη συλλογιστική για την ένταξή μας στο ευρώ. Και ίσως είναι καιρός να ξανασυζητήσουμε τα πράγματα από την αρχή.
Μέχρι σήμερα, και σωστά, η συζήτηση έχει επικεντρωθεί στο κόστος που θα είχε η αποχώρηση από το ευρώ. Το αποτέλεσμα είναι να κερδίζονται οι μάχες, αλλά να κινδυνεύει να χαθεί ο πόλεμος: οι πολίτες αποδέχονται θέλοντας και μη τις θυσίες, αλλά ο ευρωσκεπτικισμός κερδίζει συνεχώς έδαφος. Να δούμε λοιπόν αν θέλουμε το ευρώ ανεξάρτητα από το καταστροφικό πράγματι κόστος που θα είχε το ενδεχόμενο της αποχώρησης.
Οταν μπήκαμε στην Ευρωζώνη, διατυπώθηκαν πολλά επιχειρήματα υπέρ. Πιο σημαντικό ίσως ήταν το πολιτικό, ότι μπαίνουμε ισότιμα στον πυρήνα των αποφάσεων για την Ευρώπη.
Μαζί και το οικονομικό -ο καταναγκασμός-, ότι δηλαδή η χώρα θα υποχρεωθεί να εγκαταλείψει τις παλιές συνήθειες των ελλειμμάτων και του πληθωρισμού και θα επωφεληθεί από τα χαμηλά επιτόκια της Ευρωζώνης. Στην πράξη είδαμε ότι κάτι τέτοιο δεν έγινε.
Τα χαμηλά επιτόκια τα αξιοποιήσαμε για να πάρουμε δάνεια και να χρηματοδοτήσουμε τα ελλείμματα του προϋπολογισμού ακυρώνοντας την ίδια τη λογική της Ευρωζώνης. Οσο για τα πολιτικά επιχειρήματα, μοιάζουν μάλλον κούφια στη σημερινή αδυναμία που βρίσκεται η χώρα απέναντι στους πιστωτές της. Το πρόβλημα, ωστόσο, δεν ήταν μόνο τα ελλείμματα.
Η λογική μιας νομισματικής ένωσης στηρίζεται στο ότι οι οικονομίες που υιοθετούν ένα κοινό νόμισμα είναι σχετικά όμοιες. Οταν αυτό δεν ισχύει, όταν υπάρχουν ασυμμετρίες, ανακύπτουν προβλήματα. Αν μια χώρα είναι σε ύφεση, για παράδειγμα, και μια άλλη έχει υψηλό πληθωρισμό, τότε είναι φανερό ότι έχουν ανάγκη διαμετρικά αντίθετες πολιτικές. Η μία θέλει τόνωση της αγοράς και η άλλη περιορισμό.
Στις ΗΠΑ, που υπάρχει ομοσπονδιακός προϋπολογισμός, τέτοια ζητήματα αντιμετωπίζονται με τη μεταφορά πόρων από τη μία Πολιτεία στην άλλη. Ετσι η Πολιτεία που έχει ανεργία λαμβάνει περισσότερα χρήματα με τη μορφή π.χ. επιδομάτων που χρηματοδοτούνται από τις Πολιτείες με χαμηλή ανεργία που πληρώνουν περισσότερους φόρους. Στην Ευρώπη όμως;
Στο μέλλον υποτίθεται ότι τέτοιοι μηχανισμοί θα δημιουργηθούν και στην Ευρωζώνη. Ως τότε, η μόνη προστασία είναι η μεγαλύτερη ενσωμάτωση των οικονομιών - στην πράξη να γίνουν η μία συμπληρωματική της άλλης. Αν, για παράδειγμα, έχουν υψηλές εμπορικές ανταλλαγές, η ζήτηση στη μία θα ακυρώνει την ύφεση στην άλλη. Κι αν υπάρχει μεγάλη κινητικότητα στην εργασία, οι άνεργοι της μιας θα μπορούν να βρουν εργασία στην άλλη.
Στην Ευρώπη αυτό δεν υπάρχει. Η κινητικότητα στην εργασία, για παράδειγμα, είναι κάτω από 1% όταν στις ΗΠΑ είναι 3%. Και βέβαια τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα με την Ελλάδα. Για παράδειγμα, οι εξαγωγές μας ήταν κάτω από το 10% του ΑΕΠ, το χαμηλότερο ίσως ποσοστό στην Ευρωζώνη.
Το ευρώ με άλλα λόγια προϋποθέτει και συνεπάγεται ένα μεγάλο άνοιγμα στην οικονομία, με απόλυτη προτεραιότητα στην παραγωγή και την ανταγωνιστικότητα και ενταφιασμό της λογικής των κολλητών. Το θέλουμε; Κι ακόμα περισσότερο, το μπορούμε;

ΕΘΝΟΣ 5/4/13