Τσάβες, άγγελος και διάβολος

Αθελά του ίσως ο Ούγκο Τσάβες είχε πάρει μέρος στην πολιτική αντιπαράθεση στην Ελλάδα γύρω από το Μνημόνιο. Η εικόνα που έχουμε γι' αυτόν περνά ασφαλώς και μέσα από το ταξίδι του Αλέξη Τσίπρα, όταν για ένα διάστημα ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ φάνηκε να υπολογίζει στο πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα ως απάντηση σε έναν ενδεχόμενο οικονομικό αποκλεισμό της Ελλάδας αν ποτέ το κόμμα του πραγματοποιούσε όσα (τότε;) υποστήριζε.
Εντάξει αυτή ήταν η ολίγον οπερετική πλευρά της. Γιατί κατά άλλα ο Τσάβες αποτελούσε ένα πρότυπο λαϊκού ηγέτη όχι μόνο για τους οπαδούς του στη Βενεζουέλα, αλλά και για πολλούς προοδευτικούς σε ολόκληρο τον κόσμο. Τον θαύμαζαν για τη στήριξη που παρείχε στους φτωχούς της χώρας του, αλλά και για το θάρρος του να σηκώσει το ανάστημά του απέναντι στις ΗΠΑ.
Οι αντίπαλοί του, όχι άδικα, τον κατηγορούσαν για το ότι συγκέντρωσε τις εξουσίες στο άτομό του και περιόρισε τα δημοκρατικά δικαιώματα. Αλλά, βέβαια, ο Ούγκο Τσάβες είχε διαδεχτεί ένα πολύ χειρότερο και διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα, στο οποίο πάνω από το 50% των πολιτών ήταν κάτω από το όριο της φτώχειας.
Στη διάρκεια της θητείας του μείωσε το ποσοστό της φτώχειας στο 27%, ξεκίνησε ένα πρόγραμμα-μαμούθ για 3 εκατομμύρια εργατικές κατοικίες και μείωσε εντυπωσιακά τις εισοδηματικές ανισότητες.
Αγιος ή διάβολος λοιπόν; Στην πραγματικότητα ο Ούγκο Τσάβες ανήκει σε μια παράδοση λαϊκιστών πολιτικών της Λατινικής Αμερικής, δεξιών και αριστερών, που κυριάρχησαν κυρίως στις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Ο τελικός λογαριασμός δεν τους κολακεύει ιδιαίτερα.
Στη δεκαετία του '50 το κατά κεφαλήν εισόδημα στη Λατινική Αμερική ήταν δυόμισι φορές μεγαλύτερο από τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας. Σήμερα η εικόνα έχει αντιστραφεί. Κι ενώ το εισόδημα των ασιατικών τίγρεων έχει υπερδιπλασιαστεί, στη Λατινική Αμερική έχει αυξηθεί πολύ λιγότερο. Στη δεκαετία του '80 μάλιστα μειώθηκε!
Καθοριστικός παράγοντας της καθυστέρησης ήταν τα μεγάλα ελλείμματα και οι συνακόλουθες κρίσεις, που, ανάμεσα σ' άλλα, αποθάρρυναν τις ξένες επενδύσεις. Η μεγάλη εγκληματικότητα, η αναποτελεσματικότητα του κράτους αλλά και η αδυναμία να υιοθετήσουν παραγωγικά μοντέλα υψηλής τεχνολογίας έπαιξαν εξίσου σημαντικό ρόλο. Οπως και η εσωστρέφεια, που στέρησε από την περιοχή εξαγωγές και πολύτιμο συνάλλαγμα.
Την τελευταία δεκαετία, ωστόσο, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής, με πρώτη τη Βραζιλία, έχουν αλλάξει κατεύθυνση, έχουν συμμορφώσει τα οικονομικά τους και έχουν επιστρέψει σε ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης.
Μέσα σ' ένα τέτοιο πλαίσιο τα όρια της πολιτικής του Τσάβες γίνονται πιο ορατά. Ετσι οι ρυθμοί ανάπτυξης στη Βενεζουέλα είναι χαμηλότεροι από τον μέσο όρο της Λατινικής Αμερικής και ο πληθωρισμός στο 23%, πολλαπλάσιος - ο μέσος όρος είναι κάτω από 5%. Ακόμα και στην καταπολέμηση της φτώχειας «καπιταλιστικές» οικονομίες -όπως του Περού- έχουν επιδείξει καλύτερα αποτελέσματα. Κι αυτό παρά το ότι δεν έχουν πετρέλαιο - τα αποθέματα της Βενεζουέλας είναι από τα μεγαλύτερα στον κόσμο και η τιμή του πετρελαίου έχει δεκαπλασιαστεί από τότε που εξελέγη ο Τσάβες.
Στην πραγματικότητα ο Τσάβες έχτισε τη δημοτικότητά του πάνω στο πετρέλαιο, αφήνοντας την υπόλοιπη οικονομία να μαραζώσει. Είναι ενδεικτικό ότι ενώ το 1999 το πετρέλαιο αποτελούσε το 77% των εξαγωγών της Βενεζουέλας, το 2011 είχε φτάσει το 96%! Με αυτήν την έννοια, ακόμα και για τον χώρο της Λατινικής Αμερικής, που σήμερα μπαίνει δυναμικά στο διεθνές οικονομικό γίγνεσθαι, ο Τσάβες ήταν ένας πολιτικός από το παρελθόν!

ΕΘΝΟΣ 7.3.13