Κεντροαριστερά και ανανέωση

Την προηγούμενη εβδομάδα βρέθηκα, λίγο συμπτωματικά, στην Ιταλία έχοντας την ευκαιρία να παρακολουθήσω από κοντά τις εκλογές μαζί με Ιταλούς φίλους. Ολοι τους ψήφισαν τελικά Κεντροαριστερά, εντυπωσιάστηκα ωστόσο από το ότι ακόμη και την Παρασκευή, μόλις δύο ημέρες πριν ρίξει την ψήφο του, ο Ενρίκο δήλωνε αναποφάσιστος.
Γιατρός και διευθυντής κλινικής, παθιασμένος με την Ελλάδα -έρχεται τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο αδιαλείπτως από τη δεκαετία του '80- είναι κατεξοχήν ο τύπος του ψηφοφόρου που ζυγίζει τις αποφάσεις του σαν από την ψήφο του να κρίνεται η τύχη της Ιταλίας.
Τον Μπερλουσκόνι δεν τον συζητούσε ούτε τον Γκρίλο - «αυτός μόνο να καταστρέψει θέλει», μου εξήγησε, «δεν προτείνει τίποτα». Εμενε ο Μπερσάνι, αλλά και γι' αυτόν δεν του πήγαινε εύκολα το χέρι. «Καταλαβαίνεις», μου εξηγούσε θυμωμένος, «έδωσαν τα χρήματα των φορολογουμένων, τα δικά μας χρήματα, για να καλύψουν τις ζημιές της Monte Paschi» - της τράπεζας που βρέθηκε στο επίκεντρο σκανδάλων για τα οποία θεωρούνται υπεύθυνα στελέχη του Δημοκρατικού Κόμματος.
Δεν ξέρω σε ποιο βαθμό η λιτότητα προσδιόρισε το αποτέλεσμα των ιταλικών εκλογών. Σίγουρα πάντως δεν ήταν ο μόνος παράγοντας. Ενας μεγάλος αριθμός των ψηφοφόρων έχει απαυδήσει με τους πολιτικούς παλιάς κοπής. Κι όσο κι αν κατανοεί τις επιπτώσεις της ψήφου διαμαρτυρίας, δεν του πάει το χέρι να ταυτιστεί με το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα. Πόσω μάλλον που ο Μπερσάνι θεωρείται κατεξοχήν άνθρωπος των μηχανισμών.
Οι Ιταλοί, έγραφε ένας σχολιαστής, επιλέγουν το κόμμα τους όπως επιλέγουν ποδοσφαιρική ομάδα. Γεγονός που ενδεχομένως βοηθά να καταλάβουμε την αντοχή του Μπερλουσκόνι αλλά και την αδυναμία της Κεντροαριστεράς να εμπνεύσει και να εμφανιστεί ως δύναμη αλλαγής. Δεν αρκούν οι αναλύσεις - όπως ασφαλώς δεν ήταν αρκετές και για τον Μόντι που ανάμεσα σε άλλα κατηγορήθηκε για ελιτισμό.
Το ίδιο πρόβλημα αντιμετωπίζει ασφαλώς το ΠΑΣΟΚ σήμερα. Σίγουρα η πολιτική που ακολούθησε στη διετία κόστισε, όπως κόστισαν τα λάθη και οι παλινωδίες της ηγεσίας του. Ομως ακόμα και στον κόσμο που θα ήθελε να επιλέξει την Κεντροαριστερά -και δεν είναι αμελητέος, το αντίθετο- μοιάζει να έχει χάσει την έξωθεν καλή μαρτυρία, εμφανίζεται ως εκπρόσωπος μιας παλιάς και εν πολλοίς ξεπερασμένης τάξης πραγμάτων.
Ο κ. Βενιζέλος το καταλαβαίνει πολύ καλά. Γι' αυτό μίλησε για 30άρη αρχηγό, γι' αυτό στο Συνέδριο επανέλαβε να δώσουν οι παλιοί τη θέση τους στους «νέους», γι' αυτό και έβαλε μια επιτροπή νέων επιστημόνων να σχεδιάσει το πρόγραμμα. Κανείς δεν αυταπατάται όμως ότι αρκούν τέτοιες πρωτοβουλίες. Οπως κανείς δεν πιστεύει ότι από μόνο του, όσο θετικό και αν είναι, αρκεί το άνοιγμα σε κινήσεις της Κεντροαριστεράς -που έτσι κι αλλιώς κινούνται εντός των τειχών- για να ανανεωθεί το ΠΑΣΟΚ.
Στην πολιτική βέβαια ισχύει κατεξοχήν η δαρβινική θεωρία της εξέλιξης: κανείς δεν χρίζεται αρχηγός, ο δρόμος είναι ανοικτός για όποιον μπορεί και θέλει. Την ίδια στιγμή ωστόσο που προσφυώς γράφτηκε ότι ο αρχηγισμός είναι η γεροντική ασθένεια της Κεντρο­αριστεράς, δεν έχει βρεθεί κανείς που να δείχνει ικανός να κάνει μια τέτοια υπέρβαση.
Πολλοί αντιτείνουν ότι τα αρχηγικά κόμματα έχουν πεθάνει, ότι είναι η ώρα για συλλογικές ηγεσίες. Και οι 120.000 που πήραν μέρος στο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ είναι μια ισχυρή παρακαταθήκη. Χρειαζόμαστε πράγματι δημοκρατικά οργανωμένα κόμματα. Η πολιτική ωστόσο τελικά θα είναι πάντα και υπόθεση προσώπων. Ετσι ήταν και έτσι είναι στην Ελλάδα, έτσι ήταν και έτσι είναι και στον υπόλοιπο κόσμο. Και για να έρθουν καινούργια πρόσωπα, για να μπει η νέα γενιά, η σημερινή γενιά οφείλει να καταλάβει ότι κάποια στιγμή θα πρέπει να αυτοθυσιαστεί!

Ο Γκρίλο και η «έκρηξη» των λαϊκιστών

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στην ανάδειξη του Μπέπε Γκρίλο -του μεγάλου νικητή των ιταλικών εκλογών- έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο το Ιντερνετ και τα κοινωνικά δίκτυα. Μέσα από αυτά έγινε σε μεγάλο βαθμό η προεκλογική του εκστρατεία και μέσα από αυτά αμφισβητήθηκε το πολιτικό σύστημα.
Κι αυτό δεν αφορά μόνο την Ιταλία. Κατά κάποιον τρόπο τα κοινωνικά δίκτυα έχουν συμβάλει γενικότερα στην άνοδο των λαϊκιστικών κομμάτων στην Ευρώπη. Ο χώρος της εικονικής πραγματικότητας, η δυνατότητα που προσφέρει για μια επιφανειακή σχέση με την πολιτική, η αδιαμεσολάβητη και πολλοί θα έλεγαν η αβασάνιστη επικοινωνία βοηθούν αυτήν την κουλτούρα της αμφισβήτησης και την επικράτηση ενός πολιτικού λόγου «αληθινού» και «μέσα από την καρδιά» αυτών που συμμετέχουν.
Οι έρευνες που έχουν γίνει μεταξύ των οπαδών αυτών των κομμάτων στο Διαδίκτυο αναδεικνύουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά. Είναι κατά κύριο λόγο άνδρες, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι άνεργοι, τα οικονομικά ωστόσο δεν είναι απαραίτητα ο λόγος που τα επιλέγουν. Το πιο εντυπωσιακό κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η χαμηλή εμπι­στοσύνη στην Ε.Ε. -κάτω από 20% έναντι 44% που είναι ο ευρωπαϊκός μ.ό.- και η ακόμα χαμηλότερη εμπιστοσύνη τους στις κυβερνήσεις.
Ειδικά στην περίπτωση του Μπέπε Γκρίλο, πάντως, φαίνεται πως η ανησυχία για την οικονομία έχει παίξει μεγαλύτερο ρόλο - γεγονός που ενδεχομένως αντανακλά και τις ιδιαί­τερες συνθήκες που επικρατούν στη χώρα. Ακόμα οι οπαδοί του στο Ιντερνετ έχουν περισσότερο κεντροαριστερό προφίλ από ό,τι οι οπαδοί άλλων λαϊκιστικών κομμάτων, γεγονός που αντανακλάται και στο ότι είναι λιγότερο εχθρικοί στη μετανάστευση.

ΕΘΝΟΣ 3.3.13