Τα χάμστερ της λιτότητας

Δεν είπα ότι η μητέρα σου είναι χάμστερ και ο πατέρας σου μυρίζει γεροντόμουρα». Με τη μάλλον ακατανόητη αυτή φράση από τις φαρσοκωμωδίες των Μόντι Πάιθον, ο νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν κλιμάκωσε την αντιπαράθεσή του με τον αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ολι Ρεν. Μια αντιπαράθεση που πήρε τα χαρακτηριστικά προσωπικής βεντέτας. Αφορούσε ωστόσο τη λιτότητα και τη λανθασμένη οικονομική πολιτική στην Ευρωζώνη - τουλάχιστον όπως υποστηρίζει ο Κρούγκμαν. Και τα στοιχεία δείχνουν ότι μάλλον έχει δίκιο.
Αυτό που υποστηρίζει, και μαζί του συμφωνούν πολλοί οικονομολόγοι, είναι ότι τα πραγματικά οικονομικά στοιχεία δεν δικαιολογούν όλη αυτή την υστερία με το χρέος. Και επισημαίνει ότι μετά την παρέμβαση Ντράγκι και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας οι αγορές ησύχασαν.
Αντιθέτως, η λιτότητα έχει οδηγήσει σε στασιμότητα και έκρηξη της ανεργίας, απειλεί δε να τραυματίσει μακροπρόθεσμα την ευρωπαϊκή οικονομία μέσω ενός φαινομένου για το οποίο οι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν την ελληνική λέξη «υστέρηση». Το γεγονός δηλαδή ότι όσο παραμένουν ανενεργά ένα μέρος του κοινωνικού κεφαλαίου και των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού χάνονται οριστικά, περιορίζοντας τις παραγωγικές δυνατότητες στην οικονομία.
Στο επίκεντρο της συζήτησης βρίσκεται μια τεχνική διαμάχη για τα επιτόκια. Οι «austerians», όπως αποκαλούνται οι οπαδοί της λιτότητας, υποστήριζαν ότι οι προσπάθειες αναθέρμανσης της οικονομίας θα οδηγούσαν σε αύξηση των επιτοκίων ακυρώνοντας τις ενέσεις στη ζήτηση. Κάτι τέτοιο ωστόσο δεν συνέβη ούτε στις ΗΠΑ αλλά ούτε και στην Ευρώπη, όπου τα διαβόητα «σπρεντ» έπεσαν μετά την παρέμβαση Ντράγκι. Οπερ έδει δείξαι!
Το ξέραμε βέβαια. Αυτό ακριβώς υποστήριζε η Ελλάδα το 2009, όταν ματαίως ζητούσε από την Ευρώπη να εκδώσει ευρωομόλογα. Υποστηρίζαμε τότε ότι η Ευρώπη με χρέος στο 80% του ΑΕΠ ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση από τις ΗΠΑ της οποίας το χρέος είναι στο 100%.
Και άρα η επίθεση των αγορών δεν αφορούσε την πραγματική οικονομία αλλά το κατά πόσον η Ευρωζώνη είναι σε θέση να αντιδράσει αποφασιστικά και συντονισμένα. Είχαμε δίκιο.
Τέλος της συζήτησης λοιπόν; Δυστυχώς όχι. Γιατί, ενώ στο σύνολό τους τα οικονομικά της Ευρώπης είναι καλά, δεν ισχύει το ίδιο για όλες τις χώρες. Κι αυτό που ουσιαστικά λέει η Μέρκελ είναι ότι οι Γερμανοί δεν είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν το κόστος των «απείθαρχων» Νοτίων.
Η Γερμανία βέβαια κερδίζει πολλαπλά από τον Νότο - με εξαγωγές αλλά και από τη χαμηλότερη τιμή του ευρώ που κάνει τα προϊόντα της φτηνότερα και πιο ανταγωνιστικά. Η ίδια η Γερμανία άλλωστε -που είχε πάντως κάνει εγκαίρως τις μεταρρυθμίσεις της-, όταν χρειάστηκε στην κρίση του 2008, όχι μόνο δεν υιοθέτησε πολιτικές λιτότητας, αλλά αντιθέτως ήταν πολύ πιο «κεϊνσιανή» από άλλες χώρες.
Αλλα κάνει στη χώρα της η Ανγκελα Μέρκελ κι άλλα διδάσκει σε μας δηλαδή; Ως έναν βαθμό ναι. Μόνο που το κάνει κυρίως για πολιτικούς λόγους. Πιστεύει ότι οι ψηφοφόροι της θα υποστηρίξουν την ενοποίηση μόνο αν πεισθούν ότι θα είναι μια αναμορφωμένη και πειθαρχική Ευρώπη την οποία δεν θα χρειάζεται να πληρώνουν.
Η εμπειρία δείχνει ότι πρόκειται για μια πολύ επικίνδυνη στρατηγική. Και ότι η λιτότητα όχι μόνο δεν βοηθά, αλλά αντίθετα απειλεί να καταστρέψει την ευρωπαϊκή ενοποίηση και να προκαλέσει κοινωνική έκρηξη. Μια Ευρώπη χωρίς αλληλεγγύη δεν έχει μέλλον. Και είναι η τραγωδία της Ευρώπης το ότι οι Γερμανοί, που διεκδικούν την ηγεσία της, δεν θέλουν να το καταλάβουν.

ΕΘΝΟΣ 9.3.13