Για όλα (δεν) φταίει η ύφεση

Tο «λάθος» του ΔΝΤ έχει προκαλέσει, δικαιολογημένα, έντονες αντιδράσεις και συζητήσεις, καθώς βάζει την τρόικα στη θέση του κατηγορουμένου για την ύφεση. Κι είναι αλήθεια ότι αν από την πρώτη στιγμή μάς είχε δοθεί περισσότερος χρόνος ή περισσότερο χρήμα, τις αλλαγές που απαιτούνται θα τις είχαμε κάνει με μεγαλύτερη άνεση, που σημαίνει με μικρότερη ανεργία και μικρότερη μείωση των εισοδημάτων. Οι αλλαγές, ωστόσο, που θα έπρεπε να γίνουν στην οικονομία θα ήταν ακριβώς οι ίδιες. Κι αυτό γιατί το μεγαλύτερο διαρθρωτικό πρόβλημα δεν ήταν τόσο το δημόσιο έλλειμμα όσο το έλλειμμα στο ισοζύγιο πληρωμών.
Με άλλα λόγια, το ξεπέρασμα της ύφεσης είναι απόλυτα αναγκαίο - από μόνο του, όμως, δεν συνεπάγεται αυτόματα ότι θα λυθούν τα προβλήματά μας. Το παράδειγμα των ναυπηγείων είναι χαρακτηριστικό. Μερικές χιλιάδες εργαζόμενοι στον Σκαραμαγκά και στη Σύρο παραμένουν απλήρωτοι για μήνες και απειλούνται άμεσα να βρεθούν στην ανεργία. Δεν είναι οι μόνοι. Στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη στο Πέραμα μέχρι πριν από λίγα χρόνια απασχολούνταν δεκάδες χιλιάδες άτομα. Τώρα είναι μια έρημος ανεργίας. Θα πάψει να είναι αν ξεπεράσουμε την ύφεση;
Φυσικά όχι. Εκτός αν πιστεύουμε ότι με τις αυξήσεις που θα πάρουν μισθωτοί και συνταξιούχοι θα αρχίσουν να παραγγέλνουν βαπόρια. Με άλλα λόγια, το πρόβλημα δεν είναι η ύφεση, αλλά η έλλειψη ανταγωνιστικότητας. Κι αυτό δεν αφορά μόνο τα ναυπηγεία.
Στην πραγματικότητα αυτό που έχει συμβεί είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος των δανείων που παίρναμε όλα αυτά τα χρόνια το αφιερώναμε στις εισαγωγές: αυτοκίνητα, ρούχα, ακόμα και τρόφιμα. Αυτό, όμως, σήμαινε ότι δημιουργούσαμε χρέος προς το εξωτερικό. Σε τέτοιο βαθμό που πολλοί πιστεύουν ότι χωρίς τις αναγκαίες αλλαγές, ακόμα και αν μας χάριζαν ολόκληρο το χρέος, θα το είχαμε ξαναδημιουργήσει μέσα σε μία δεκαετία. Λογικό ακούγεται.
Και η «παραγωγική ανασυγκρότηση»; Αυτό και αν ακούγεται ωραίο. Τι μπορεί να σημαίνει, όμως; Ας πάρουμε τους αγρότες. Δίκαια ή άδικα ζητάνε να πληρώνουν λιγότερους φόρους - φτηνότερο πετρέλαιο δηλαδή αλλά και φτηνότερο ρεύμα. Και μαζί επιδότηση των ζωοτροφών, αποζημιώσεις και άλλα σχετικά. Αν τα αιτήματά τους γίνονταν δεκτά, σίγουρα θα βελτίωναν τα εισοδήματά τους. Με καμιά έννοια, ωστόσο, αυτό δεν θα ονομαζόταν παραγωγική ανασυγκρότηση. Το αντίθετο. Θα συνέβαλλε, όπως συμβάλλει χρόνια τώρα, στο να συνεχίσουν στα ίδια χωρίς το παραμικρό κίνητρο να αλλάξουν.
Αλλά και στην υπόλοιπη οικονομία τι μπορεί να σημαίνει παραγωγική ανασυγκρότηση; Ολες οι έρευνες μάς βάζουν στις τελευταίες θέσεις παραγωγικότητας στην Ευρώπη εξαιτίας των πολλών και πολύ μικρών επιχειρήσεων - πολύ περισσότερων ακόμα και από τις υπόλοιπες χώρες του Νότου, όπως η Πορτογαλία. Ενα μεγάλο μέρος από αυτές επιβιώνουν μόνο χάρη στη φοροδιαφυγή και την παραβίαση των συλλογικών συμβάσεων, τόσο για τους μισθούς όσο και για το ωράριο ή τις συνθήκες εργασίας.
Ποια είναι η προοδευτική λύση σε αυτή την περίπτωση; Προφανώς να ενθαρρύνεις την καινοτομία και να ελπίζεις ότι θα γεννηθεί μια νέα επιχειρηματικότητα. Αυτό όμως απαιτεί χρόνο, ιδίως αν αναλογιστούμε το μέγεθος της προσαρμογής που απαιτείται.
Κανείς, κανένα κόμμα δεν διαθέτει το μαγικό ραβδάκι για να αποφύγουμε το κόστος που συνεπάγονται αυτές οι αλλαγές. Είτε μακροπρόθεσμα, μια και πολλές χιλιάδες εργαζόμενοι θα πρέπει να αλλάξουν απασχόληση και να κατευθυνθούν στους δυναμικούς κλάδους και στις επιχειρήσεις που θα προκύψουν. Είτε βραχυπρόθεσμα, μια και έως ότου υλοποιηθούν αυτά, η μόνη λύση για την ανταγωνιστικότητα είναι δυστυχώς η μείωση των μισθών!

ΕΘΝΟΣ 12/2/13