Η αυτοδιαχείριση της κρίσης

Nα, λοιπόν, που από χθες αποκτήσαμε και το πρώτο αυτοδιαχειριζόμενο εργοστάσιο στην Ελλάδα. Ενα πείραμα που κάθε λογικός άνθρωπος δεν μπορεί παρά να εύχεται να πετύχει. Αλλωστε η ιστορία δεν έχει πει ακόμα την τελευταία της λέξη: Ενα διαφορετικό κοινωνικό μοντέλο βασισμένο στην ισότητα στους χώρους εργασίας είναι ακόμα δυνατό.
Ακόμα καλύτερα οι νέες τεχνολογίες, οι μεγάλες δυνατότητες ευελιξίας που προσφέρουν, τα μικρά κεφάλαια που συχνά απαιτούνται ευνοούν αυτοδιαχειριστικά μοντέλα σε αρκετούς κλάδους. Και δεν είναι καθόλου παράξενο ότι ανάλογοι πειραματισμοί, εκτός από την Αργεντινή της κρίσης, δοκιμάζονται ακόμα και σε αμερικανικές εταιρείες. Τα πλεονεκτήματα είναι προφανή. Καλύτερη αξιοποίηση του εργατικού δυναμικού, περισσότερες πρωτοβουλίες και μεγαλύτερη αφοσίωση των εργαζομένων στην εταιρεία, μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη δουλειά, μικρότερη ανισότητα στους μισθούς και δικαιότερη κατανομή των κερδών. Και, βέβαια, μεγαλύτερη κοινωνική προστασία των εργαζομένων.
Αυτή είναι και η εμπειρία της μεγαλύτερης κοοπερατίβας εργαζομένων στην Ευρώπη, στη Μοντραγκόν της Ισπανίας, που απασχολεί 84.000 εργαζομένους σε 256 διαφορετικές εταιρείες-μέλη της. Είναι ενδεικτικό ότι τα διευθυντικά στελέχη αμείβονται κατά 30% λιγότερο από τους ομολόγους τους σε άλλες επιχειρήσεις, οι εργαζόμενοι ωστόσο αμείβονται 10% περισσότερο. Κι αυτό με αποφάσεις που λαμβάνονται με δημοκρατικές διαδικασίες.
Αυτό που δεν μπορεί να κάνει η αυτοδιαχείριση, ωστόσο, είναι να παραβιάσει την οικονομική αναγκαιότητα - να λειτουργήσει δηλαδή έξω από τους νόμους της αγοράς. Ακόμα και στη Μοντραγκόν κάποιες εταιρείες κάνουν απολύσεις, ενώ ανάλογα με τις συνθήκες της αγοράς οι εργαζόμενοι μπορεί και να εγκρίνουν μειώσεις μισθών. Και, βέβαια, ακόμα και μια αυτοδιαχειριζόμενη επιχείρηση δεν μπορεί να επιβιώσει αν δεν είναι... ανταγωνιστική. Το παράδειγμα της εφημερίδας «Μοντ» είναι χαρακτηριστικό. Οι εργαζόμενοι ήταν και μέτοχοι, κάποια στιγμή όμως η εφημερίδα δημιούργησε τόσα πολλά χρέη, που αναγκάστηκε να πουλήσει την πλειοψηφία των μετοχών σε ιδιώτες επενδυτές.
Ανάλογο πρόβλημα εμφανίστηκε και στην Ελλάδα, όταν μια αριστερή εφημερίδα αναγκάστηκε να κάνει απολύσεις για να επιβιώσει. Αν όμως μια μη κερδοσκοπική επιχείρηση είναι υποχρεωμένη να κάνει τέτοιες κινήσεις, τότε πώς μπορεί να ζητά από ιδιώτες επιχειρηματίες να μην απολύουν όταν οι εταιρείες τους έχουν ζημιές;
Να, μια σύγκρουση που ούτε μια αυτοδιαχειριζόμενη μονάδα δεν μπορεί να αποφύγει. Οπως, βέβαια, δεν μπορεί να αποφύγει και το ζήτημα του επιπέδου των μισθών. Μια αυτοδιαχειριζόμενη μονάδα δίνει τις ίδιες αμοιβές και τις ίδιες αυξήσεις στους μισθούς που ζητούν τα συνδικάτα ή μπορούν οι εργαζόμενοι να αποδεχθούν μικρότερες αμοιβές για να διατηρήσουν τις θέσεις εργασίας; Το ερώτημα δεν είναι θεωρητικό - αυτό ακριβώς συμβαίνει στα λίγα, είναι αλήθεια, παραδείγματα που γνωρίζουμε στην Ελλάδα. Κι αν είναι σωστή μια τέτοια απόφαση των εργαζομένων, τότε γιατί το ίδιο δεν ισχύει και για μια ιδιωτική επιχείρηση που προτείνει στους εργαζομένους μειώσεις για να μην αναγκαστεί να κάνει απολύσεις; Αυτό, άλλωστε, δεν είναι το νόημα των επιχειρησιακών συμβάσεων που τόσο πολεμήθηκαν;
Τις τελευταίες ημέρες προκάλεσαν -δικαιολογημένα- έντονες αντιδράσεις οι δηλώσεις του γ.γ. του υπουργείου Οικονομικών ότι είναι υψηλός ο κατώτατος μισθός. Δεν είναι. Ανεξάρτητα από το ατόπημα, ωστόσο, εκείνο που δεν πρέπει να ξεχνάμε στη σχετική συζήτηση είναι ότι οι μισθοί δεν καθορίζονται τόσο από τον νόμο όσο από τις οικονομικές συνθήκες. Και όταν είναι υψηλότεροι από όσο αντέχει η οικονομία, το αποτέλεσμα είναι μαύρη εργασία ή ακόμα μεγαλύτερη ανεργία.

ΕΘΝΟΣ 14/2/13