ΤΟ ΜΕΤΕΩΡΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Πιστεύουμε στη Δημοκρατία; Σίγουρα ναι. Και στην άμεση Δημοκρατία; Τόσο το καλύτερο. Ας υποθέσουμε, λοιπόν, ότι για την έγκριση της βοήθειας προς την Ελλάδα δεν ψήφιζαν τα κοινοβούλια αλλά οι λαοί και πως έμπαινε το ερώτημα σε δημοψήφισμα στη Γερμανία, τη Φινλανδία ή τη Σλοβακία. Ποια πιστεύουμε ότι θα ήταν η απάντηση; Ιδίως μάλιστα αν ο κ. Τσίπρας αναλάμβανε να εξηγήσει στους Ευρωπαίους ψηφοφόρους γιατί εμείς, οι Ελληνες δηλαδή, θα σταματούσαμε από την πλευρά μας να πληρώνουμε τις δόσεις; Καταλαβαινόμαστε...
Αυτό με δύο λόγια είναι το πραγματικό πρό­βλη­μα της Ευρώπης. Αποφασισμένοι στρατηγοί, απρόθυμοι στρατιώτες. Για να προχωρήσει πρέπει να αποκτήσει ομοσπονδια­κή μορφή, οι πολίτες της Ευρώπης, ωστόσο, δεν είναι καθόλου διατεθειμένοι να μοιραστούν τα δικαιώματα αλλά και τις υποχρεώσεις που κάτι τέτοιο συνεπάγεται.
Οι αναλυτές των ευρωπαϊκών «think tanks» κάνουν μια πολύ ενδιαφέρουσα σύγκριση ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Και επισημαίνουν ότι χώρες του Νότου ή μάλλον πολιτείες οι οποίες ζουν επιδοτούμενες από τον πλούσιο Βορρά, υπάρχουν και στις ΗΠΑ.
Η (δημοκρατική) Καλιφόρνια επιδοτεί κανονικά το (ρεπουμπλικανικό) Μισισίπι χωρίς να δημιουργείται κανένα πρόβλημα. Μέσα στην τελευταία 20ετία η Βιρτζίνια έλαβε 600 δισεκα­τομ­μύρια δολάρια «βοήθεια», σχεδόν χωρίς να το μάθει κανείς. Στο ίδιο διάστημα το Ιλινόις του προέδρου Ομπάμα κατέβαλε πάνω από το 100% του ΑΕΠ του για την ενίσχυση των φτωχών Πολιτειών, χωρίς ούτε μια φωνή διαμαρτυρίας.
Δεν ανακάλυψαν τον τροχό βέβαια: υπάρχουν ομοσπονδιακοί θεσμοί που το επιτρέπουν να γίνεται αυτόματα, χωρίς να δημιουργείται πολι­τικό ζήτημα. Και μεταξύ των πολιτών, ωστόσο, υπάρχει ομοσπονδιακή συνείδηση και αλληλεγγύη. Αντιθέτως στην Ευρώπη, αν και υπάρχει πολύ μεγαλύτερη αλληλεγγύη μεταξύ των τάξεων από ό,τι στις ΗΠΑ, δεν υπάρχει ομοσπονδιακή συνείδηση και η δια-κρατική αλληλεγγύη είναι περιορισμένη.
Οι πολιτικές ηγεσίες της Ευρώπης και η κ. Μέρκελ τα γνωρίζουν βέβαια αυτά πολύ καλά. Οπως γνωρίζουν ότι αν δεν δημιουργηθούν ομοσπονδιακοί θεσμοί ικανοί να αντιμετωπί­ζουν κρίσεις, όπως αυτή που περνά σήμερα η Ευρωζώνη, τότε το πείραμα του ενιαίου νομίσματος είναι καταδικασμένο να αποτύχει.
Η αντίδρασή τους και η αντίδραση της κ. Μέρκελ, που λειτουργεί ως οιονεί αρχηγός της Ευρώπης, έχει έντονα το στοιχείο του «βλέ­πο­ντας και κάνοντας». Μοιάζει, δε, να έχει οδη­γηθεί σε έναν φαύλο κύκλο: για να καθησυ­χάσει τις αντιστάσεις των πολιτών και πλευρών της οικονομικής ελίτ, η κ. Μέρκελ έχει επιβάλει έναν στενό οικονομικό κορσέ στην Ευρωζώνη. Δεν θα χαρίσουμε χρήματα στους Ελληνες ήταν και εν πολλοίς είναι η δημόσια θέση της.
Ο στενός κορσές, ωστόσο, που επιβάλλεται σε όλες τις χώρες που έχουν χρέος οδηγεί σε ύφεση, με αποτέλεσμα οι πολίτες που επιχειρεί να καθησυχάσει αλλά και οι πολίτες του Νότου να βγαίνουν στους δρόμους. Και, βέβαια, παράλληλα να χάνει έδαφος η ιδέα της ενωμένης Ευρώπης και να ενισχύονται ο απομονωτισμός και ο αντιευρωπαϊσμός. Σε σχεδόν όλες τις χώρες που γίνονται εκλογές υπάρχει άνοδος αυτών των κομμάτων.
Αυτό, ωστόσο, είναι η μία πλευρά. Γιατί από την άλλη θα πρέπει να επισημανθεί ότι χωρίς φανφάρες γίνονται πολύ ουσιαστικά βήματα για τη δημιουργία ομοσπονδιακών θεσμών και την προώθηση της οικονομικής, αλλά και της πολιτικής ενοποίησης.
Στο πρακτικό επίπεδο η πιο ουσιαστική κίνη­ση έγινε από τον Μάριο Ντράγκι, ο οποίος ανακοίνωσε ότι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα θα αγοράζει ομόλογα κρατών που έχουν πρόβλη­μα, ουσιαστικά τυπώνοντας χρήμα. Το έκανε μάλιστα με τη στήριξη της Μέρκελ και παρά την έντονη αντίδραση της γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας.
Παράλληλα ο ίδιος ο Β. Σόιμπλε εξέπληξε τους πάντες μιλώντας για κοινοβούλιο της Ευρωζώνης, όπως, άλλωστε, και ο Χ. Ρομπάι, ο οποίος μίλησε και για κοινό προϋπολογισμό αλλά και για ευρωομόλογα. Οσο για τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην ετήσια ομιλία του, αναφέρθηκε για πρώτη φορά σε μια Ομοσπονδία Εθνικών Κρατών. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης προ των πυλών;
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι θέσεις αυτές πήραν επείγοντα χαρακτήρα με την κρίση. Ο προβληματισμός, ωστόσο, έχει ξεκινήσει πολύ νωρίτερα, καθώς όλοι αναγνωρίζουν ότι η διεθνής παρουσία της Ευρώπης είναι εντελώς αναντίστοιχη της πραγματικής της δύναμης: ένας γίγαντας με πήλινα πόδια.
Αυτήν τη στιγμή η ευρωπαϊκή οικονομία είναι πιο ισχυρή από την αμερικανική με υψηλότερο ΑΕΠ και χαμηλότερο χρέος - ΑΕΠ κοντά στα 17 τρισεκατομμύρια δολάρια, έναντι 14 τρισεκατομμυρίων των ΗΠΑ και χρέος στο 80% του ΑΕΠ έναντι 100% των ΗΠΑ. Οι αμυντικές της δαπάνες εξάλλου είναι πολύ μεγαλύτερες τόσο από την Κίνα όσο και από τη Ρωσία. Η Ευρώπη δαπανά 281 δισεκατομμύρια δολάρια έναντι 143 της δισεκατομμυρίων της Κίνας και 72 της Ρωσίας. Η πολιτική της παρέμβαση, ωστόσο, σε όλα τα διεθνή προβλήματα είναι αμελητέα.
Είναι διατεθειμένη η Ευρώπη να κάνει το επόμενο βήμα; Η συζήτηση για τον κοινοτικό προϋπολογισμό έδειξε πως όχι. Ο Ντέιβιντ Κάμερον, ως νέα Θάτσερ, ξεσήκωσε θεούς και δαίμονες για τις κοινοτικές «σπατάλες». Και να φανταστεί κανείς ότι οι δαπάνες του προϋπο­λο­γισμού μόλις ξεπερνούν το 1% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ και η κατεύθυνση είναι να μειωθούν κι άλλο. Ετσι, όμως, Ομοσπονδία δεν χτίζεται. Εκτός από λόγια χρειάζονται και πράξεις.
Είναι σαφές ότι αν προχωρήσει η δημιουργία ομοσπονδιακών θεσμών η Αγγλία θα βρεθεί εκτός, ενώ και ορισμένες άλλες χώρες θα κρατήσουν, αρχικά τουλάχιστον, αποστάσεις. Η ενοποίηση θα είναι ενοποίηση των προθύμων περίπου όπως η Ευρωζώνη.
Λογικά θα είναι και η Ελλάδα μέσα. Να μην είμαστε και σίγουροι όμως. Γιατί και στη χώρα μας ο ευρωπαϊσμός αποδεικνύεται ρηχός: η Ευρώπη είναι καλή όσο το χρήμα ρέει. Οταν θα αρχίσουν να μπαίνουν κανόνες και υποχρεώσεις, τα πράγματα ίσως αλλάξουν. Γερμανό εφοριακό δεν θέλουμε!
Πριν από λίγες εβδομάδες ο πράσινος, πρώην υπουργός των Εξωτερικών της Γερμανίας, Γιόσκα Φίσερ, θέλοντας να υπογραμμίσει πόσο πολύ έχει προχωρήσει η ευρωπαϊκή ενοποίηση αναφέρθηκε στον Ηράκλειτο λέγοντας πως αν «πόλεμος πατήρ πάντων», τότε η οικονομική κρίση είναι η μητέρα. Μένει να φανεί αν θα οδηγήσει πράγματι σε γέννα ή είναι ανεμογκάστρι!

ΕΘΝΟΣ 2/12/12