Κάηκαν κερδοσκόποι και προβλέψεις!

Το 2012 ήταν χωρίς αμφιβολία η χρονιά των αποτυχημένων προβλέψεων. Επεσαν έξω οι «Κασ-σάνδρες», έπεσαν έξω όμως και οι επίσημες προβλέψεις. Η Ευρώπη αντέχει στην κρίση, την ίδια στιγμή ωστόσο η κρίση αποδεικνύεται πιο ανθεκτική από όσο είχε αρχικά προβλεφθεί. Και το ερώτημα είναι αν το 2013 θα αποτελέσει τη χρονιά της μεταστροφής.
Να πάρουμε την ιστορία από την αρχή, ωστόσο. Το 2012 πολλοί προέβλεπαν ότι θα είναι η τελευταία χρονιά του ευρώ κι ακόμα περισσότεροι ότι θα είναι η χρονιά που η Ελλάδα θα αναγκαστεί να βγει από την Ευρωζώνη.
Ο επικεφαλής οικονομολόγος της Citigroup, Μάικλ Σόντερς, είχε δώσει και ημερομηνία - την 1η Ιανουαρίου του 2013 η Ελλάδα περνάει στη δραχμή είχε υποστηρίξει. Προέβλεψε και έχασε - ευτυχώς γι' αυτόν μόνο το κύρος του. Αντιθέτως ο γνωστός κερδοσκόπος Τζον Πόλσον έχασε και χρήματα. Είχε υποστηρίξει, βλέπετε, τον Φεβρου-άριο του 2012 ότι η Ευρωζώνη δεν θα αντέξει και αγόρασε τα περίφημα «ασφάλιστρα κινδύνου», τα γνωστά «CDS». Σήμερα ομολογεί ότι έπεσε έξω.
Δεν ήταν βέβαια μεμονωμένες περιπτώσεις. Οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» ρώτησαν 83 οικονομολόγους αν το ευρώ θα βγάλει το 2012 και οι 40 απάντησαν όχι. Είχαν υπολογίσει χωρίς τον διοικητή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας, κ. Ντράγκι, και κυρίως χωρίς την κ. Μέρκελ, που δεν είναι καθόλου διατεθειμένη να αφήσει το πείραμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης να πεθάνει.
Οι Γερμανοί, έγραφε χαρακτηριστικά Αγγλος σχολιαστής, θεωρούν ότι η επιτυχία της ενοποίησης αποτελεί τη μοίρα και την ιστορική ευθύνη της χώρας τους.
Στις προβλέψεις, βέβαια, έπεσαν έξω και οι επίσημοι φορείς. Το ΔΝΤ αναγκάστηκε να αναθεωρήσει την εκτίμησή του για την Ευρώπη και ενώ το 2011 μιλούσε για ανάπτυξη 1%, σήμερα αναγνωρίζει ότι θα υπάρξει πτώση του ΑΕΠ κατά 0,5%.
Οσο για την Ελλάδα, καλύτερα να μην το συζητάμε. Το σχέδιο προϋπολογισμού για το 2012 προέβλεπε ύφεση 2,5% και ανεργία λίγο πάνω από το 16%. Η ύφεση, βέβαια, προβλέπεται να πλησιάσει το 7% και η ανεργία ξεπερνά το 25%! Τόσο καλά. Μόνη παρηγοριά η δόση των 52 δισεκατομμυρίων, για την οποία ο κ. Τσίπρας είχε πει ότι μας άφησαν μετεξεταστέους και δεν θα την πάρουμε.
Τι τρέχει; Πόσο στα σοβαρά μπορούμε να παίρνουμε τους ειδικούς; Ξέρουν κάτι ή είναι τόσο αδαείς σχετικά με τα μελλούμενα όσο και ο μέσος πολίτης;
Πριν από 30 χρόνια ένας Αμερικανός καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβά-νια ο Φίλιπ Τέτλοκ ξεκίνησε μια μεγάλη έρευνα για το κατά πόσο οι ειδικοί μπορούν πράγματι να κάνουν σοβαρές προβλέψεις. Αυτός και η ομάδα του έθεσαν 28.000 ερωτήσεις σε 284 ειδικούς κάθε ιδεολογικής προτίμησης, από μαρξιστές έως νεοφιλελεύθερους. Τα αποτελέσματα ήταν μάλλον απογοητευτικά. Από τις απαντήσεις φάνηκε ότι οι προβλέψεις τους ελάχιστα πιο επιτυχημένες ήταν από το αν απαντούσαν στην τύχη, ιδίως αν αναφέρονταν σε διάστημα μεγαλύτερο του χρόνου.
Ανακάλυψαν ωστόσο και κάτι ακόμα. Πρώτον ότι οι περισσότεροι ειδικοί γράφουν όχι για να κάνουν πραγματικές προβλέψεις, αλλά για να ικανοποιήσουν το ιδεατό ακροατήριό τους. Και δεύτερον, πως όταν κάνουν λάθος, έχουν πάντα μια πολύ εύκολη εξήγηση και συνήθως αρνούνται να παραδεχθούν ότι έκαναν λάθος. Με δυο λόγια, αν η άποψή μας δεν συμφωνεί με την πραγματικότητα, τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα.
Φταίνε οι ειδικοί; Σίγουρα. Φταίμε κι εμείς ωστόσο. Θέλουμε να ακούμε αυτά με τα οποία συμφωνούμε. Πότε ήταν η τελευταία φορά που ήμασταν έτοιμοι να αλλάξουμε γνώμη επειδή μας έπεισε η επιχειρηματολογία των άλλων;
Να είμαστε ωστόσο δίκαιοι. Ακόμα και στην οικονομία -ιδίως σε περιόδους κρίσης- δεν υπάρχουν μοντέλα που μπορούν να κάνουν ακριβείς προβλέψεις. Πόσω μάλλον που η δική μας συμπεριφορά μπορεί να επηρεάσει καθοριστικά το τελικό αποτέλεσμα. Αν η κοινωνία αντιδρά με πανικό, για παράδειγμα, έχουμε διαρροή καταθέσεων. Αν πάλι δημιουργηθεί αίσθημα ασφάλειας, τότε οι αποταμιεύσεις μπορεί να γίνουν επενδύσεις και θέσεις εργασίας.
Πριν από περίπου μία δεκαετία ο κ. Κ. Καρα-μανλής, συνεπικουρούμενος από την Αριστερά, είχε βγάλει τη θεωρία του «αυτόματου πιλότου». Ηταν κι αυτή μέρος της ψευδαίσθησης που μας οδήγησε στη χρεοκοπία. Κι όμως παραμένουμε κύριοι της τύχης μας. Για κακό ή για καλό!
Τι μέλλει γενέσθαι το 2013
Αν είχατε 100.000 ευρώ, θα τα επενδύατε στην Ελλάδα ή θα αγοράζετε ομόλογα του γερμανικού Δημοσίου; Από την απάντηση στο ερώτημα αυτό θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό πόσο γρήγορα θα βγούμε από την κρίση. Το 2013 θα είναι μια πολύ δύσκολη χρονιά - η πιο δύσκολη ίσως από την αρχή της κρίσης. Θα είναι, ωστόσο, και η χρονιά που θα κρίνει την επιτυχία ή όχι του προγράμματος σταθεροποίησης.
Η ανάπτυξη για 6η χρονιά θα είναι αρνητική. Κυρίως λόγω των μέτρων λιτότητας που χτυπάνε εισοδήματα και ζήτηση. Στον αντίποδα περιμένουμε βελτίωση στον τουρισμό -μιλάνε και για αύξηση έως 20%- και συνέχιση της αύξησης των εξαγωγών. Ο καθοριστικός παράγοντας, ωστόσο, είναι οι επενδύσεις. Αν προχωρήσουν οι ιδιωτικοποιήσεις, αρχίσουν να επιστρέφουν οι καταθέσεις και βελτιωθεί το κλίμα, τότε στο τέλος του χρόνου μπορεί να αρχίσει η ανάκαμψη. Ηδη τα πρώτα σημάδια είναι θετικά, με την αναβάθμιση της οικονομίας κατά 6 μονάδες από τον οίκο «S&P».
Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και η αύξηση της ρευστότητας θα βοηθήσουν επίσης. Το μεγάλο ερώτημα είναι αν θα αντέξει το πολιτικό σύστημα. Οι πληροφορίες θέλουν την τελευταία συνάντηση των τριών πολιτικών αρχηγών να πήγε πολύ καλά. Και οι τρεις δηλώνουν αποφασισμένοι. Να την κάνουμε λοιπόν την πρόβλεψη: Ναι, τέτοια εποχή του χρόνου μπορούμε να είμαστε πολύ καλύτερα!

ΕΘΝΟΣ 23/12/12