Τα ρετάλια της Μεταπολίτευσης


Τριάντα οκτώ χρόνια μετά την επαναφορά της Δημοκρατίας η ελληνική κοινωνία εξακολουθεί να είναι διχασμένη, τόσο για το περιεχόμενο των αλλαγών που συντελέστηκαν όσο και για τη μελλοντική πορεία που θα πρέπει να ακολουθήσουμε.

Με αφορμή την 38η επέτειο μάλιστα, διατυπώθηκαν δύο ριζικά διαφορετικές ερμηνείες της Μεταπολίτευσης που φυσικά συνεπάγονται και δύο διαμετρικά αντίθετες ερμηνείες της σημερινής οικονομικής κρίσης.

Η πρώτη -θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε παραδοσιακή- αναφέρεται κυρίως στο πελατειακό κράτος που μέσα από τις γνωστές ρουσφετολογικές πρακτικές και τη συνακόλουθη ενθάρρυνση της διαφθοράς και της διαπλοκής, οδήγησε στην έκρηξη των δαπανών και του δημόσιου δανεισμού και τελικά στη χρεοκοπία.

Η απάντηση αν και πολιτικά δύσκολη μοιάζει σε γενικές γραμμές απλή: μείωση των δαπανών και διαρθρωτικές αλλαγές που θα κατοχυρώνουν την αξιοκρατία και τη διαφάνεια στο πολιτικό σύστημα και την απρόσκοπτη λειτουργία της αγοράς στην οικονομία.

Μόνο που βέβαια αυτές οι αλλαγές προϋποθέτουν αλλαγή συμπεριφοράς -και νοοτροπίας- τόσο των κομμάτων όσο και των ψηφοφόρων. Γεγονός που μαζί με την αναπόφευκτη ύφεση εξηγούν σε μεγάλο βαθμό τις τεράστιες αντιστάσεις της κοινωνίας στις αλλαγές που προωθούνται.

Στον αντίποδα αυτής της λογικής βρίσκεται μια προσέγγιση -δεν θα την ονομάσουμε αριστερή ή δεξιά- που αντιμετωπίζει την κρίση σαν ένα σύμπτωμα μάλλον, αν όχι πρόσχημα, για ευρύτερες αλλαγές στην κοινωνία, τις εργασιακές σχέσεις και τις σχέσεις εξουσίας.

Στην (ακρο)δεξιά της εκδοχή ένοχη είναι η «νέα τάξη» πραγμάτων εμπλουτισμένη και με λίγο τέταρτο Ράιχ που μαζί με τους κερδοσκόπους έχουν βάλει στο στόχαστρο την Ελλάδα. Πιο επεξεργασμένη θεωρητικά, η αριστερή εκδοχή βλέπει μια πρόθεση ιδιωτικοποίησης του κράτους και απαξίωσης της εργασίας -«αναζητούνται λευκοί Κινέζοι» είναι μια χαρακτηριστική φράση- με αποτέλεσμα το μέσα ή έξω από την Ευρώπη να θεωρείται ψευτοδίλημμα. Το πραγματικό ερώτημα, μας λένε, είναι το ποια Ευρώπη θέλουμε, με λογική συνέπεια ότι αν δεν μας αρέσει η σημερινή «νεοφιλελεύθερη» Ευρώπη τότε δεν έχουμε λόγο και να συμμετέχουμε.

Πρόκειται για μια προσέγγιση που έχει ασφαλώς ψήγματα αλήθειας εμπεριέχει όμως και ανυπέρβλητες αντιφάσεις. Την ώρα, για παράδειγμα, που το κοινωνικό κράτος στις δυτικές κοινωνίες πράγματι υφίσταται πιέσεις -σε μεγάλο βαθμό λόγω των δημογραφικών δεδομένων- στην πατρίδα του νεοφιλελευθερισμού πραγματοποιείται μια από τις μεγαλύτερες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις με την επέκταση της ασφάλισης σε δεκάδες εκατομμυρίων Αμερικανών. Την ίδια στιγμή ο ίδιος ο Σόιμπλε αντί να αποζητεί «λευκούς Κινέζους» μιλάει για αυξήσεις στις αποδοχές των Γερμανών εργαζομένων της τάξεως του 6%!

Το κύριο πρόβλημα αυτής της προσέγγισης, ωστόσο, είναι η άρνησή της να αναγνωρίσει την (θλιβερή) πραγματικότητα: η Ελλάδα για μια ακόμα φορά στην Ιστορία της έχει χρεοκοπήσει.

Πριν από λίγους μήνες εκδόθηκε ένα ιδιαίτερα διαφωτιστικό βιβλιαράκι («Δυστυχώς επτωχεύσαμεν» του κ. Ν. Σοϊλεντάκη), το οποίο θα μπορούσε να είχε λειτουργήσει σαν κουδούνι συναγερμού αν είχε εκδοθεί νωρίτερα και αν φυσικά το είχαν διαβάσει όσοι ασχολούνται με τα δημόσια. Διαβάζοντας για την πτώχευση του 1932 έχει κανείς την αίσθηση ότι ζει την Ιστορία ξανά -και τότε μειώσεις μισθών και απολύσεις και τότε βαρύτατες κατηγορίες από τον Τύπο, ακόμα και την δολοφονία του Βενιζέλου ενθάρρυναν- ενδεχομένως μάλιστα με χειρότερες προϋποθέσεις, καθώς είχαμε την ευχέρεια της άσκησης αυτόνομης νομισματικής και συναλλαγματικής πολιτικής.

Εχει ενδιαφέρον ότι σε εκείνες τις συνθήκες και με τα μέτρα που ελήφθησαν για την ενίσχυση της παραγωγής -«θερμοκηπική ατμόσφαιρα ζωηράς βιομηχανικής αναπτύξεως» τα είχε χαρακτηρίσει ο Ξ. Ζολώτας- η οικονομία ανέκαμψε με εντυπωσιακή ταχύτητα σε διάστημα ενός χρόνου. Κάτι τέτοιο φυσικά θα ήταν αδύνατον να επαναληφθεί σήμερα. Επιμένοντας ωστόσο να μην αναγνωρίζουμε την πραγματικότητα της πτώχευσης και επικαλούμενοι κάθε είδους ιδεολογικά προσχήματα, καταφέρνουμε να παρατείνουμε και να οξύνουμε την κρίση. Ακόμα χειρότερα θέλοντας να υπερασπιστούμε τα κεκτημένα στην πραγματικότητα συντηρούμε τις αιτίες που μας οδήγησαν στο σημερινό αδιέξοδο.

Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή στις 5/8/12